“Me mbështetjen e BE-së”. Ky është titulli i që Andrej Ivanji ka vendosur t’ia vë një shkrimi në tij në gazetën gjermane Die Tageszeitung për fitoren e presidentit serb, Aleksandar Vuçiq në zgjedhjet parlamentare të dielën.
Politikanët gjermanë dhe europianë i vendosën verbërisht shpresat e tyre te Vuçiqi. Fitorja e tij zgjedhore në Serbi edhe një herë e shtyn ndryshimin në distancë.
Është dëshpëruese të jetosh në Serbi për ata që besojnë në sundimin e ligjit, në lirinë e medias dhe lirinë e shprehjes, të drejtat e punëtorëve, në shtetin e mirëqenies, rëndësinë e shoqërisë civile dhe debateve publike, në institucionet e pavarura shtetërore ose zgjedhje të ndershme. Është shtypëse të jetosh në Serbi për ata që urrejnë kultin e personalitetit dhe falsifikimin e historisë, përcjell Gazeta Exress.
Dhe është pothuajse e pashpresë të jetosh në Serbi, sepse kohët më të mira thjesht nuk do të vijnë – pavarësisht afërsisë gjeografike me Bashkimin Europian dhe pavarësisht të gjitha fjalimeve të këndshme nga burokratët e Brukselit. Serbia është kandidate për anëtarësim në BE vetëm në letër. Serbia është një guaskë boshe e demokracisë parlamentare dhe një mekë e korrupsionit endemik. Kjo situatë ka zgjatur me dekada. Nuk është çudi që shumica e serbëve nuk besojnë më në ndryshim.
“Superzgjedhjet” e 17 dhjetorit konfirmojnë këto kushte të hidhura. U zgjodhën parlamentet provinciale të Serbisë dhe Vojvodinës, autoritetet lokale në Beograd dhe 64 qytete të tjera. Rezultati të kujton titullin e një libri të Leninit: “Një hap përpara, dy hapa prapa”. Jo vetëm sepse autokrati serb në rolin e presidentit, Aleksandar Vuçiq, fitoi superioritet në të gjitha nivelet, por se si e arriti këtë kryevepër.
Kolegët e tij Putin, Erdogan, Orban dhe Aliyev mund të nxjerrin një mësim këtu. Të gjithë e uruan menjëherë për fitoren brilante. Në të kundërt, këtë herë munguan urimet e zakonshme nga demokracitë perëndimore. Zyra e Jashtme në Berlin madje shkroi: “Kjo është e papranueshme për një vend me status kandidat në BE”. Të paktën kaq.
Një fëmijë kujdestar i Merkelit
Vuçiq, një fëmijë kujdestar politik i ish-kancelares Merkel, ka qenë në pushtet për gati dymbëdhjetë vjet. Merkel, jashtëzakonisht naivisht dhe përkundër të gjitha paralajmërimeve, besoi në vullnetin e tij të mirë për ta përshtatur gradualisht Serbinë me standardet europiane. Ajo nuk ishte e vetmja. Fondacioni Konrad Adenauer bëri më të mirën dhe shpenzoi shumë para të taksapaguesve gjermanë për t’i bërë të pranueshëm nga ana shoqërore ish-nacionalistët, ish-luftëtarët dhe admiruesit e Ratko Mlladiqit, i cili ishte përgjegjës për mizoritë në Srebrenicë.
Megjithatë, Vuçiq vazhdoi ta mohonte historinë dhe të synonte sulmet nacionaliste ndaj popujve fqinjë dhe ka helmuar gjendjen shpirtërore në rajonin post-jugosllav për një dekadë. Kur FAZ e krahasoi politikën e tij rajonale me politikën lindore të Willy Brandt, shumë qytetarë serbë duhet të kenë prekur ballin me mosbesim. As Gjermania dhe as BE-ja nuk mund ta luftojnë luftën për kushtet civilizuese në Serbi në emër të opozitës borgjeze serbe.
Por vitet e përkdheljes së shpinës së Vuçiqit para kamerave kontribuan që gjithnjë e më pak serbë të besojnë në BE. Vetëm pak më pak se 30% e serbëve ende e shohin afrimin me BE-në si prioritet të politikës së jashtme. Me rënien e besimit në BE, po ashtu ra edhe ndikimi i saj në politikën serbe.
Votuesit e Vuçiqit janë tashmë pro-rusë, ata e adhurojnë Vladimir Putinin, duartrokasin me zë të lartë sepse presidenti i tyre gjithëpërcaktues ende refuzon të vendosë sanksione ndaj Rusisë si rezultat i sulmit ndaj Ukrainës. Dhe Perëndimi i largoi gjithnjë e më shumë qytetarët serbë properëndimorë me politikën e tij pro-Vuçiq. Pra, nuk është për t’u habitur që BE-ja nuk luajti as rolin më të vogël në fushatat e fundit zgjedhore.
Zgjedhje jo tamam të ndershme
Ndërsa zyrtarët dhe politikanët europianë dhe amerikanë i toleruan lojërat e Vuçiqit për vite me radhë – gjithmonë duke shpresuar se ai do të zgjidhte nyjën e Kosovës – Serbia u shndërrua në një “demokraci hibride”, siç e përkufizoi OJQ-ja amerikane Freedom House. Kjo do të thotë se zgjedhjet formale po zhvillohen, por ato janë larg të qenit të lira dhe të ndershme.
Kjo u pa edhe në fushatën më të fundit zgjedhore: Presidenti drejtoi fushatën për një listë zgjedhore me emrin e tij në të gjitha nivelet, edhe pse ai vetë nuk kandidoi për asnjë pozitë. Ai dhe ndjekësit e tij politikë dominonin 80% të programeve informative në televizion; Të gjitha burimet shtetërore u keqpërdorën për qëllime partiake. Dhe për shkak se e gjithë kjo nuk mjaftoi në Beograd, dhjetëra mijëra qytetarë nga entiteti serb në Bosnjë me sa duket u “importuan” për zgjedhje.
Menjëherë iu dhanë karta identiteti me adresa të Beogradit në mënyrë që të votonin atje. Opozita e akuzoi Vuçiqin për “mashtrim masiv elektoral”, organizata serbe Crta, e cila monitoroi zgjedhjet, njoftoi se manipulimi zgjedhor në Beograd kishte marrë përmasa të tilla, saqë ndikoi ndjeshëm në rezultate.
Por nëse partia në pushtet kontrollon komisionet zgjedhore dhe prokurorinë publike, të gjitha ankesat dhe kundërshtimet nuk kanë dobi. Nga pafuqia e plotë, një udhëheqëse e aleancës pro-perëndimore “Serbia kundër dhunës”, Marinika Tepiq, hyri në grevë urie të hënën. Opozita po kërkon zgjedhje të reja në Beograd. “Ne e dinim se do të vidhnin, por nuk e kishim idenë se do të vidhnin kaq shumë”, tha një politikan opozitar, duke komentuar zgjedhjet.
Deri më tani, Vuçiq ka kaluar gjithçka, pse jo edhe atë. Nëse dikush vazhdon të largohet pa skandale, me kalimin e kohës ata besojnë se mund të përballojnë gjithnjë e më shumë. Kjo është njerëzore dhe vlen edhe për autokratët. Vetëm një vijë e hollë ndan një autokraci nga një diktaturë. Inkurajimi i vazhdueshëm nga Brukseli që nënvizon “perspektivën europiane” të Serbisë është vërtet i gabuar.