Rebelimi i shkurtër por i fuqishëm i shefit mercenar Yevgeniy Prigozhin dhe trupave të tij Wagner në Rusi të shtunën shënon një pikë kthese në sundimin 23-vjeçar të Presidentit Vladimir Putin. Përpara revoltës, Putini dukej i pathyeshëm, duke udhëhequr një strukturë pushteti shumë të personalizuar, duke u dhënë pasuri klaneve të ndryshme në këmbim të besnikërisë.Tani, befasisht, Putin është poshtëruar dhe struktura e tij ka pësuar çarje. Implikimet janë thellësisht shqetësuese për Rusinë, për Ukrainën dhe për botën.
Në ndjekjen penale të luftës kundër Ukrainës dhe ushtrimin e pushtetit në Rusi, mënyra se si Putini reagon ndaj kësaj do të jetë vendimtare.
Prigozhin është një krijesë e Kremlinit, një oligark mbi të cilin shteti derdhi pasuri dhe trupat e të cilit kryen misione të rrezikshme në Afrikë dhe së fundmi në garën e përgjakshme për qytetin Bakhmut, Ukrainë.
Prigozhin e kishte kritikuar më parë Ministrinë ruse të Mbrojtjes për mungesën e municioneve në Ukrainë dhe javën e kaluar i cilësoi qëllimet e luftës të Putinit si të rreme.
Mirëpo revolta e armatosur e së shtunës – në të cilën trupat e tij morën kontrollin e një selie ushtarake ruse në Rostov-on-Don, drejtuan një kolonë të armatosur qindra kilometra në drejtim të Moskës dhe i rrëzuan helikopterët dhe një aeroplan rus, duke vrarë ushtarakë rusë.
Fjalimi televiziv i presidentit të shtunën pasqyroi një ndjenjë paniku të rëndë, duke e akuzuar Prigozhin për “tradhti” dhe ekzekutimin e një “thike pas shpine” kundër popullit rus – dhe duke u zotuar se përgjegjësit do ta marrin dënimin e merituar.
Por pastaj, gjithçka ndaloi. Prigozhin u tërhoq, dhe atij iu premtua se ai dhe forcat e tij nuk do të ndiqeshin penalisht dhe u lejua të kthehej prapa. Kjo i ngjan Rusisë së dobët të viteve 1990, e paaftë për ta mbrojtur veten kundër grabitësve – një shtet i dobët që përgatiti dikur skenën për ngritjen e Putinit si një njeri i fortë.
Legjenda që promovoi Putini është e një njeriu që nuk harron asnjëherë një mi të vogël, të vendosur në qoshe, i cili gjithmonë do të kundërpërgjigjet, një ish-oficer të pamëshirshëm të KGB-së që ëndërron ta rivendosë perandorinë. Putini nuk ishte asnjëri nga ata të shtunën.
Çfarë bën ai tani?
Për ta rivendosur pozitën e tij, Putin mund të tentojë një demonstrim force, duke dhënë shembull e duke i ndëshkuar kritikët dhe duke e udhëhequr Rusinë edhe më shumë drejt totalitarizmit. Pas rrethimit të shkollës në Beslan të vitit 2004, Putin propozoi legjislacion, i cili u miratua, për t’i dhënë fund zgjedhjes së guvernatorëve lokalë dhe për t’i emëruar ata nga Kremlini.
Por tani që Putini e ka mbyllur një sy ndaj rebelëve të armatosur, ai do të përballet me pyetje shqetësuese nëse do të tentojë një sulm të ri e të ashpër.
Tashmë përbën krim në Rusi ta kritikosh ushtrinë dhe figura kryesore e opozitës, Alexei Navalny, po përballet me një gjyq të ri me akuza të rreme për “ekstremizëm” që mund t’i sjellë atij një mandat 30-vjeçar.
Si mund ta justifikojë Putini këtë persekutim absurd dhe të vendosë masa të reja drakoniane, pasi lejoi akterët e një revolte të armatosur të largohen pa e marrë dënimin.
Përpara rebelimit, Putini e menaxhoi strukturën e tij elitare të pushtetit duke kërkuar besnikëri të rreptë personale dhe duke u siguruar që klanet më të rëndësishme – oligarkët, shërbimet e sigurisë, teknokratët dhe ushtria – të gjitha t’i përgjigjen atij.
Putini e zhduku gazetarinë e pavarur dhe kontrolloi plotësisht politikën. Tani ky sistem është tronditur dhe rebelimi ngre mundësinë që të tjerët të përpiqen të tregojnë më shumë pavarësi ose ndoshta edhe ta sfidojnë Putinin drejtpërdrejt.
Sam Greene, profesor i politikës ruse në Kings College në Londër, shkroi në Qendrën për Analizën e Politikave Evropiane (Center for European Policy Analysis) se Prigozhin ka nisur një garë armësh midis elitave konkurruese ruse.
“Putini nuk mund të përballojë ta luajë lojën ashtu siç e ka luajtur më parë”, shkroi ai.
“Me konkurrencën që e godet zemrën e strukturës së pushtetit të Rusisë, Putinit i mungon fleksibiliteti, manovrimi dhe shkëputja që e mbështeti ngritjen e tij dhe që e kanë mbajtur elitën të ngopur.
”Deri në revoltën e Prigozhinit, Putini dukej i palëkundur nga kursi i tij në Ukrainë. Ai ka demonstruar një afinitet për konfliktet e zgjatura “të ngrira”, duke i mposhtur kundërshtarët e tij. Mendimi ishte se Putini kishte kohë në anën e tij. Mirëpo rebelimi i Prigozhinit mund ta ndryshojë edhe këtë.
Rusia është dobësuar nga lufta, me rreth 225,000 të vrarë dhe të plagosur. Spektakli kur Prigozhin vë në dyshim haptazi qëllimet e deklaruara të luftës të Putinit, mund të shkaktojë tronditje në opinionin publik rus.
Deri më tani, sondazhet tregonin se popullsia ruse ishte e përgatitur për një konflikt të zgjatur dhe njerëzit nuk po nxitonin të shfaqeshin në rrugë për të protestuar, edhe pse varrezat mbusheshin me të vdekur lufte.
Rebelimi i caditëve më parë mund të nxisë mendime të dyta dhe ta ndryshojë këtë humor të pranimit dhe pasivitetit. Perceptimi i Putinit si një njeri i fortë mund të zhduket po aq shpejt sa u shfaq në vitin 1999 kur përdori zhargonin e rrugës, ai u zotua t’i fshinte rebelët çeçenë në shtëpi.
Ishte mbresëlënëse të shihje turma që brohoritnin për trupat e Wagner-it ndërkohë që largoheshin nga rrugët e Rostovit.
Aleksandër Lukashenko, despoti i Bjellorusisë, i cili thotë se ishte ai që i menaxhoi negociatat me Prigozhinin, njoftoi se forcat e Wagner-it tani do të lëvizin në Bjellorusi. Lukashenko, i cili i vodhi zgjedhjet presidenciale në vitin 2020, e ka çuar në mënyrë të qëndrueshme vendin e tij drejt nënshtrimit ndaj Moskës, madje duke u bërë nikoqir i armëve bërthamore ruse.
Tani, Bjellorusia do të presë një forcë mercenare që ka kryer krime lufte, një tjetër pengesë për ata që kërkojnë demokracinë në Bjellorusi dhe rrëzimin e Lukashenkos.
Menjëherë në dritën e ngjarjeve të kësaj fundjave, Shtetet e Bashkuara dhe aleatët e saj duhet të qëndrojnë të palëkundur në mbështetjen e tyre për Ukrainën, e cila po e lufton Rusinë për ekzistencën e saj dhe të drejtën e saj për t’u bërë një demokraci evropiane, dhe për të forcuar mbrojtjen evropiane në përgjithësi. Çfarë lloj Rusie shtrihet në kufirin e Ukrainës, qoftë javën e ardhshme apo vitin e ardhshëm, është e vështirë të dallohet tani. Kursi afatgjatë i Rusisë duket shumë më pak i sigurt se sa ishte vetëm disa ditë më parë. Është e qartë se Putini është tronditur në fronin e tij të përjetshëm dhe ky është fillimi i një kapitulli të ri, me rreziqe të reja. Imperativi që Perëndimi të përgatitet për paparashikueshmërinë dhe paqëndrueshmërinë nga Rusia sapo u forcua edhe më shumë./ Washington Post