Arkeologët kanë zbuluar mbetjet e një kishe armene që daton pothuajse 2000 vjet më parë, duke e bërë atë strukturën më të vjetër të këtij lloji në vend dhe një nga më të vjetrat në botë. Universiteti gjerman i Münster-it, i cili bashkëpunoi me një ekip në Akademinë Armene të Shkencave në gërmimet arkeologjike, njoftoi zbulimin të premten dhe e quajti atë “një dëshmi sensacionale të krishterimit të hershëm në Armeni”.
Ekipi i përbashkët i arkeologëve dhe studiuesve e zbuloi ndërtesën gjatë gërmimeve në Artaxata, dikur një metropol dhe qendër tregtare e lulëzuar, e cila për disa shekuj para dhe pas epokës së zakonshme shërbeu si kryeqyteti i mbretërisë së lashtë armene. Gërmimet ishin pjesë e projektit më të madh armeno-gjerman Artaxata, një nismë e nisur në vitin 2018 për të studiuar zonën.
Ekspertët besojnë se kisha e gjetur kohët e fundit në Artaxata është ndërtuar fillimisht në shekullin e 4 pas Krishtit. Kjo kohë përkon me ndërtimin e Katedrales Etchmiadzin, gjithashtu në Armeni, e cila konsiderohet si katedralja e parë e mbretërisë antike dhe shpesh konsiderohet si katedralja më e vjetër në botë.
“Ndërtesa, e cila daton në shekullin e 4-të, është kisha më e vjetër e dokumentuar arkeologjikisht në vend – një dëshmi sensacionale e krishterimit të hershëm në Armeni,” thotë Achim Lichtenberger, një profesor në Universitetin e Münsterit që punon në projektin arkeologjik në Artaxata.
Mkrtich Zardaryan i Akademisë Armene të Shkencave, i cili gjithashtu punoi në projekt, vuri në dukje veçmas se arkitektura e kishës mund t’i ndihmojë studiuesit të kuptojnë diçka të re rreth historisë së Armenisë. Kisha ka formën e një tetëkëndëshi, me dhoma drejtkëndëshe që shtrihen nga katër anët. Është kisha e parë tetëkëndore që dihet se ekziston në Armeni, tha Zardaryan, duke shtuar se kishat me atë formë zakonisht shfaqen në Mesdheun lindor dhe mund të datojnë në mënyrë të ngjashme që në shekullin e 4-të.
Kisha e lashtë i ngjante ndërtesave përkujtimore të hershme të krishtera, sipas Universitetit të Münster. Ajo ishte rreth 100 këmbë e gjerë dhe fillimisht kishte dysheme me llaç, të krijuar kryesisht nga rëra dhe çimentoja, me mure të bëra nga pllaka të trasha terrakote – një material balte që në atë kohë prodhohej në vende si Greqia dhe Italia.
Një nga ndërtesat aneks të kishës me një podium prej druri© Projekti Armeno-Gjerman Artaxata
Pjesët e materialit origjinal të zbuluar në vendin e rrënojave sugjeruan se kisha ishte zbukuruar në mënyrë të bollshme me terrakote, me gjasë të importuar nga Mesdheu. Mbetjet e platformave prej druri të gjetura së bashku me argjilën ndihmuan studiuesit të konfirmonin origjinën e lashtë të ndërtesës me anë të datimit me karbon, tha universiteti.