Ish-presidenti sirian Bashar al-Assad ndodhet në Moskë dhe ka marrë azil në Rusi, tha një burim i Kremlinit për TASS.
“Assad dhe anëtarët e familjes së tij mbërritën në Moskë, bazuar në konsiderata humanitare, u dhanë atyre azil”, tha bashkëbiseduesi i agjencisë.
Moska e konsideron të nevojshme rifillimin e negociatave për zgjidhjen e situatës në Siri nën kujdesin e OKB-së.
Disa media raportuan më herët se Assad dhe familja e tij u larguan nga Damasku me një avion ushtarak dhe tani janë në një vend të panjohur.
Ndrërsa, dy zyrtarë sirianë duke folur për Reuters ngritën mundësinë që avioni i tij mund të jetë rrëzuar.
Avioni u nis drejt një baze ruse në Siri në mesnatë, me zyrtarët amerikanë që thanë se besonin se presidenti sirian po shkonte për në Moskë.
Në njoftimin e tyre të parë në televizionin shtetëror, pas ofensivës që tronditi botën, rebelët shpallën fundin e sundimit autoritar 24-vjeçar të Assadit.
Pamjet treguan një grup në studion e lajmeve të televizionit shtetëror, me një person që lexonte një deklaratë nga “salla e operacioneve të pushtimit të Damaskut”.
Deklarata shpalli “çlirimin e Damaskut, rënien e tiranit Bashar al-Assad dhe lirimin e të gjithë atyre që janë ndaluar padrejtësisht në burgjet e regjimit”, ndërsa u bëri thirrje luftëtarëve dhe qytetarëve të mbrojnë “pronat e shtetit të lirë sirian”.
Të dielën, komanda e Ushtrisë siriane informoi oficerët se regjimi i Assadit kishte përfunduar zyrtarisht.
Megjithatë, ushtria më vonë njoftoi se po vazhdonte operacionet kundër “grupeve terroriste” në Hama, Homs dhe në fshatin Deraa.
Ish-udhëheqësi sirian Bashar al-Assad dhe familja e tij u larguan nga Damasku vetëm disa orë pasi mediat iraniane raportuan se Ali Larijani, i dërguari i liderit suprem Ali Khamenei, ishte takuar me Assadin në qytet të premten.
Takimi duket se ka qenë i fundit mes një zyrtari të lartë iranian dhe Assadit përpara rënies së tij dhe rënies së qeverisë së tij në Siri.
Vizita e fundit publike e Assadit në Iran ishte në fillim të këtij viti, kur ai mori pjesë në një ceremoni përkujtimore për Ebrahim Raisi, presidenti i atëhershëm i Iranit, i cili vdiq në një përplasje helikopteri.
Rebelët sirianë pushtuan radion dhe televizionin shtetëror në kryeqytet herët të dielën dhe i dhanë fund zyrtarisht regjimit të Assadit.
Forcat opozitare dhe rebelët, kryesisht të udhëhequr nga grupi Hay’at Tahrir al-Sham, thanë se ata hynë në kryeqytetin sirian pa hasur në ndonjë rezistencë nga forcat e Assadit.
Observatori Sirian për të Drejtat e Njeriut, një organizatë joqeveritare me bazë në Londër, raportoi më parë se forcat e Assadit ishin larguar nga Damasku para se të mbërrinin rebelët.
Raportet që qarkullojnë në mediat sociale tregojnë se grupe refugjatësh sirianë që ishin zhvendosur në Turqi vitet e fundit shprehën synimin e tyre për t’u kthyer në atdheun e tyre herët të dielën.
Kush është Assad?
Udhëheqësi i hekurt i Sirisë, Bashar al-Assad është gjenerata e dytë e një dinastie familjare autokratike që mbajti pushtetin për më shumë se pesë dekada dhe zhdukja e tij mes një avancimi rrufe të rebelëve sinjalizon një riorganizim mahnitës të pushtetit në një vend strategjik jetik të Lindjes së Mesme.
Assad është i njohur për një sundim brutal mbi Sirinë, e cila që nga viti 2011 është shkatërruar nga një luftë civile që shkatërroi vendin dhe e ktheu atë në një terren pjellor për grupin ekstremist ISIS, ndërsa shkaktoi një luftë ndërkombëtare me përfaqësues dhe krizë refugjatësh që solli miliona të zhvendosur nga shtëpitë e tyre.
Lufta filloi pasi regjimi i Asadit refuzoi të përkulej para protestave masive pro-demokracisë atë vit gjatë Pranverës Arabe, në vend të kësaj duke ngritur një goditje brutale ndaj lëvizjes paqësore – duke vrarë dhe burgosur mijëra vetëm në muajt e parë.
Forcat e Asadit që atëherë janë akuzuar për shkelje të rënda të të drejtave të njeriut dhe sulme brutale kundër civilëve gjatë luftës 13-vjeçare, duke përfshirë përdorimin e armëve kimike kundër popullit të tyre.
Shtetet e Bashkuara, Jordania, Turqia dhe Bashkimi Evropian në fillim të luftës kërkuan që Assadi të largohej.
Por regjimi shumë i sanksionuar nga perëndimi dhe i izoluar ndërkombëtarisht është ngjitur në pushtet deri më tani falë mbështetjes së aleatëve të fuqishëm Rusisë dhe Iranit, dhe një fushate të pamëshirshme kundër opozitës.
Dëshmia e tmerrit të atij regjimi ishin skena të festimeve ngazëllyese kur forcat rebele morën kontrollin e qyteteve siriane. Në Homs, videot e gjeolokuara nga CNN treguan banorët duke grisur postera të Asadit dhe babait të tij në skena që kujtonin imazhe simbolike të vitit 2011.
Assad vjen në pushtet
Assad mori pushtetin në një zgjedhje të pakundërshtueshme në vitin 2000 pas vdekjes së babait të tij Hafez al-Assad, i cili u ngrit nga varfëria për të udhëhequr Partinë Baath dhe mori pushtetin në vitin 1970, duke u bërë president i vendit vitin e ardhshëm.
Asadi më i ri u rrit nën hijen e babait të tij, një aleat sovjetik që sundoi Sirinë për tre dekada dhe ndihmoi në shtytjen e një popullsie pakicë alavite në poste kyçe politike, sociale dhe ushtarake.
Ashtu si djali që e pasoi, Hafez al-Assad toleroi pak mospajtim me shtypje të përhapur dhe periudha periodike të dhunës ekstreme shtetërore. Në vitin 1982 në qytetin Hama – të cilin rebelët e pushtuan në fillim të kësaj jave – Hafez al-Assad urdhëroi ushtrinë dhe shërbimet e tij të inteligjencës të masakrojnë mijëra kundërshtarë të tij, duke i dhënë fund një kryengritjeje të udhëhequr nga Vëllazëria Myslimane.
Si djali i dytë që nuk ishte i gatshëm të merrte mantelin e babait të tij, Assad studioi oftalmologji në Londër derisa vëllai i tij më i madh Bassel, i cili ishte përgatitur për të pasuar Hafezin, vdiq në një aksident automobilistik në vitin 1994. Bashar al-Assad më pas u fut në kombëtare në qendër të vëmendjes dhe studioi shkenca ushtarake, duke u bërë më vonë kolonel në ushtrinë siriane.
Pas vdekjes së babait të tij në qershor të vitit 2000, parlamentit sirian iu deshën vetëm disa orë për të ndryshuar kushtetutën për të ulur moshën presidenciale të kualifikimit nga 40 në moshën e Asadit në kohën 34, një lëvizje që e lejoi atë të pasonte të atin.
Shumë vëzhgues në Evropë dhe në Shtetet e Bashkuara dukeshin të inkurajuar nga presidenti i ardhshëm, i cili u paraqit si një lider i freskët, rinor, i cili mund të sillte një regjim më progresiv dhe të moderuar.
Gruaja e Asadit, Asma al-Assad, me të cilën ai u martua në vitin 2000, një ish-bankier investimesh me origjinë siriane, i rritur në Londër, ndihmoi në ndriçimin e kësaj pikëpamjeje.
Por shpresat perëndimore për një Siri më të moderuar u fundosën kur udhëheqësi i ri mbajti menjëherë lidhjet tradicionale të vendit të tij me grupet militante, si Hamasi dhe Hezbollahu. Ata më pas iu drejtuan dënimit të drejtpërdrejtë të regjimit pasi ai u përball me terrenin pro-demokracisë në vitin 2011 me forcë brutale.
Në maj të vitit 2011, presidenti i atëhershëm i SHBA-ve, Barack Obama tha se regjimi i Asadit kishte “zgjedhur rrugën e vrasjeve dhe arrestimeve masive të qytetarëve të tij” dhe i bëri thirrje atij të udhëheqë një tranzicion demokratik “ose të largohet nga rruga”.
Assad është rizgjedhur me shumicë dërrmuese çdo shtatë vjet, më së fundi në vitin 2021 në ato që SHBA, Britania e Madhe, Franca, Gjermania dhe Italia i konsideruan si “zgjedhje mashtruese”.
Një luftëtar i opozitës shkel në një portret të grisur të Presidentit të Sirisë Bashar al-Assad në Hama, një ditë pasi rebelët pushtuan qytetin më 6 dhjetor 2024.
Forcat e Asadit ishin të njohura për taktikat brutale gjatë luftës civile që pasoi pas shtypjes së protestave pro-demokratike të vitit 2011, kur u formua një opozitë e armatosur e përbërë nga milici të vogla organike dhe disa të larguar nga ushtria siriane.
Më 2013, inspektorët e armëve të OKB-së kthyen prova “të shumta dhe të padiskutueshme” të përdorimit të gazit nervor në Siri. Pastaj Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Ban Ki-moon e quajti sulmin e 21 gushtit të përshkruar në raport, i cili ndodhi në periferi të Damaskut, “përdorimi më i keq i armëve të shkatërrimit në masë në shekullin e 21-të”.
Shtetet e Bashkuara thanë se sulmi mund të ketë vrarë më shumë se 1,400, duke përfshirë qindra civilë. Zyrtarët sirianë i kanë mohuar vazhdimisht akuzat për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit.
Sulmi dhe të tjerët nxitën fuqitë botërore të punojnë për të çmontuar arsenalin kimik të regjimit dhe i shtynë SHBA në vitin 2013 të rrisë mbështetjen e saj për forcat e opozitës siriane, pas asaj që Uashingtoni tha se ishte kalimi i një “vijë të kuqe”.
Assad paralajmëroi vendet perëndimore kundër mbështetjes së grupeve rebele që luftojnë forcat e tij të armatosura, duke parashikuar se militantët një ditë do të godasin kundër SHBA-ve dhe të tjerëve.
Më vonë, në vitin 2015, lideri tha se Siria nuk do t’i bashkohej një koalicioni të udhëhequr nga SHBA, i fokusuar në shkatërrimin e grupit terrorist ISIS, i cili mori kontrollin e pjesëve të vendit të shkatërruar nga lufta gjatë luftës.
Konflikti tani është një gur themeli i trashëgimisë brutale të Asadit, duke lënë qindra mijëra të vdekur, dhe ajo që Kombet e Bashkuara thanë në fillim të këtij viti ishte më shumë se 7 milionë të zhvendosur brenda vendit dhe mbi 6 milionë strehim ndërkombëtar.