A dini t’i bini violinës, pyeti muzikanti Sasha, si Ljubiša Božić, apo Aleksandar Velimirović, një qytetar i Bosnjë-Hercegovinës i cili ndodhet në fushën e betejës ukrainase, prezantohet në rrjetin social rus VKontakte.
Një vendas nga Banja Luka, i dënuar dhe arrestuar më parë disa herë në BeH, i cili zyrtarisht ndryshoi identitetin e tij në policinë e Banja Lukës, përdor violinën e tij për të aluduar për anëtarësimin e tij në grupin paraushtarak rus Wagner, i quajtur sipas kompozitorit të shekullit të 19-të, dhe për t’iu përgjigjur pyetjes se pse quhet Muzikant.
Që nga 14 nëntori, rrjeti social rus VKontakte ka publikuar fotografi me uniforma ushtarake, video që tregojnë persona të maskuar me armë, si dhe pako me ushqime dhe furnizime të tjera për të cilat thotë se janë të destinuara për ushtrinë ruse në Ukrainë.
Në një intervistë për Radion Evropa e Lirë, ai thotë: “Do të kthehem në Bosnje kur të mos ketë kufi mes nesh”, pra kur gjithçka të jetë “ruse”.
Sipas dy burimeve të sigurisë së Radios Evropa e Lirë, ai u largua për në Ukrainë në pranverën e vitit 2022. Dhe me pranimin e tij, Bozic/Velimirovic ka qenë tashmë në frontin ukrainas ose në Rusi për një vit. Bashkimi me ushtritë e huaja është një vepër penale në BiH.
Gjatë videos së Radios Evropa e Lirë, Velimiroviç gjatë gjithë kohës mbante maskë. I dukeshin vetëm sytë dhe uniforma ushtarake, pa shenja të dukshme.
Fillimisht rrëmbimet, pastaj fusha e betejës
Në fund të nëntorit 2022, Radio Evropa e Lirë mësoi nga dy burime sigurie në BiH se Ljubiša Božić ishte një nga shtatë shtetasit e BiH në fushën e betejës ukrainase. Nuk kishte asnjë informacion të mëtejshëm për vendndodhjen e tij.
Božić ka qenë prej kohësh i njohur për agjencitë policore në Bosnjë dhe Hercegovinë. Ai është dënuar me dy muaj burg për rrëmbim dhe ka vuajtur dënimin, mëson Radio Evropa e Lirë.
Kush ishte viktima e rrëmbimit dhe detaje të tjera të rastit nuk u gjetën sepse dënimi ishte shlyer nga procesverbali, në përputhje me Kodin Penal të Republika Srpska.
Dënimi me burg deri në një vit shlyhet nga evidenca penale kur kanë kaluar tre vjet nga data e dënimit – me kusht që i dënuari të mos ketë kryer vepër të re brenda kësaj kohe.
Gjykata Themelore në Gradishka tha se nuk mund të jepte detaje të aktgjykimit sepse “do të ishte në kundërshtim me Ligjin e Procedurës Penale”.
Bozic, më vonë Velimirovic, pati një problem tjetër në qershor 2016 kur u arrestua për fyerje të besimtarëve myslimanë jashtë një xhamie në Banjaluka. Sipas raportimeve të mediave, Božić u gjobit me 200 KM (100 €) për shkeljen, dhe Nezavisne novine raportoi se ai kërkoi falje përmes kësaj media. Ministria e Punëve të Brendshme të Republikës Srpska gjithashtu nuk ka mundur të japë më shumë detaje për këtë rast, pasi bëhet fjalë për një “kallëzim kundërvajtjeje” dhe nuk janë të detyruar të japin më shumë informacion për këtë rast.
Herën e tretë që u arrestua, ai ishte i lidhur me luftën në Ukrainë. Ai u arrestua nga policia kufitare e BiH në aeroportin e Sarajevës më 20 shtator 2020 dhe iu dorëzua policisë gjyqësore të RS.
Policia Gjyqësore e RS-së i tha REL se ata po ndiqnin urdhrin e Gjykatës Themelore në Banja Luka për të lëshuar një urdhër arresti për Ljubisha Božić.
“Në atë kohë e kemi arrestuar personin në fjalë nga Policia Kufitare e BeH-së, i cili më parë e kishte arrestuar dhe më pas po atë ditë e arrestuam dhe e dorëzuam në Institucionin Penal dhe Korrektues Banjalukë”, tha policia.
Pas disa hetimeve, Gjykata Themelore në Banja Luka raportoi se “ata nuk janë në gjendje të vërtetojnë se në bazë të cilës aktakuzë ka vepruar Policia Gjyqësore e Republikës Srpska më 20 shtator 2020, sepse për personin e përmendur është ngritur aktakuzë në disa raste (rrëmbim dhe kundërvajtje).
Boziq u mor në pyetje në të njëjtën ditë nga Agjencia Shtetërore e Hetimit dhe Mbrojtjes (SIPA), e cila zakonisht merret me rastet e pjesëmarrjes së dyshuar në teatrot e huaja të luftës. Pas disa hetimeve, SIPA u përgjigj se Božić u mor në pyetje si i dyshuar dhe më pas iu dorëzua Prokurorisë së BeH-së për përpunim, së bashku me një raport.
Nga prokuroria kanë thënë për REL se kanë lëshuar urdhër për pezullimin e hetimeve për këtë rast.
“Vendimi u mor për shkak se nuk kishte prova të mjaftueshme që të ishte kryer një krim. Provat përbëheshin kryesisht nga prova rrethanore dhe informacione të vështira për t’u verifikuar në rrjetet sociale”, thuhej në përgjigje, duke shtuar se nëse gjendeshin prova ose informacione të reja, hetimi mund të rihapet.
Pse e ndryshoi identitetin?
Hetimi i Radios Evropa e Lirë çoi në zbulimin se Ljubiša Božić kishte ndryshuar emrin dhe mbiemrin e tij në vitet e fundit. Dy burime të sigurisë, të cilët Radio Evropa e Lirë nuk do t’i emërtojë për shkak të natyrës së punës së tyre, e kanë konfirmuar këtë informacion.
Božić ndryshoi emrin e tij në policinë e Banjalukës në bazë të një vendimi të administratës së qytetit të Banjalukës.
Burimi i Radios Evropa e Lirë ka thënë se pas largimit për në Rusi, Bozic, gjegjësisht Aleksandar Velimiroviq, ka nënshkruar kontratë me Wagner Group dhe se shpreson të marrë nënshtetësinë ruse. Radio Evropa e Lirë nuk mund të konfirmojë zyrtarisht informacionin se Velimirovic është anëtar i Wagner.
Një kontakt në Telegram, i kontaktuar pasi Radio Evropa e Lirë e kontaktoi atë në rrjetin social rus Vkontakte, ndau një foto të tij në uniformë me shenja që duken si simbolet e përdorura nga anëtarët e Grupit Wagner, një grup mercenar i afërt me Kremlinin që ka është shtuar në listën e sanksioneve evropiane për pjesëmarrjen e saj aktive në agresionin e Rusisë kundër Ukrainës.
Radio Evropa e Lirë nuk ishte në gjendje të përcaktojë kohën kur është bërë fotografia, si dhe vendndodhjen, por theksoi se ajo nuk ishte publikuar më parë në faqet apo profilet e tjera.
Ministria e Brendshme e Republikës Srpska, si dhe Komuna e Banjalukës, nuk kanë mundur të na japin informacione për ndryshimin e emrit.
Çdokush mund të ndryshojë emrin e tij, me kusht që të plotësohen kushtet dhe të mos ketë asnjë procedim gjyqësor ndaj tij në momentin e regjistrimit. Edhe pse Bozic kishte disa përplasje të mëparshme me ligjin, kjo nuk e pengoi atë të largohej nga Bosnja dhe Hercegovina me një identitet të ri.
Kombet e Bashkuara kanë tërhequr vëmendjen për rekrutimin shqetësues të të burgosurve me një histori problemesh me ligjin ose vuajtje të dënimeve në institucionet korrektuese ruse për grupin paramilitar Wagner.
Në mars 2023, OKB-ja raportoi se ishte thellësisht e shqetësuar nga raportet e anëtarëve të të ashtuquajturit grupi Wagner që vizitonin objektet korrektuese në rajone të ndryshme të Rusisë dhe ofronin falje për të burgosurit që i bashkohen grupit dhe marrin pjesë në luftën në Ukrainë.
OKB-ja raportoi se Grupi Wagner rekruton shtetas rusë dhe të huaj që vuajnë dënimin në institucionet korrektuese.
Si e gjeti Radio Evropa e Lirë Bozic/Velimirovic?
Nga informacionet e para se Bozic/Velimirovic ishte në fushën e betejës në Ukrainë, në nëntor 2022, deri në kontaktin e parë me Radio Evropa e Lirë në Telegram, në shkurt të 2023, kaluan pothuajse tre muaj.
Gjatë kësaj kohe, Bozic nuk ka përdorur profilet në Facebook me fotografitë e tij dhe as profilet me emrin Aleksandar Velimirovic. Asnjë nga këto profile nuk iu përgjigj mesazheve të RFE/RL.
Ndërkaq, në muajin janar, Aleksandar nga BeH, i cili ndodhet në Ukrainë, përmendet në një foto të Dejan Beric, shtetas i Serbisë, i cili ndodhet në Rusi dhe po persekutohet në Serbi për pjesëmarrjen e tij në luftën në Ukrainë.
Beriq thotë në regjistrim se Aleksandar, një shtetas i BeH-së, ndryshoi emrin dhe mbiemrin dhe erdhi në Ukrainë si “spiun”.
Beriq përmendi gjithashtu emrin e përdorur në Vkontakte – Muzikant Gru (GRU – inteligjenca ushtarake ruse).
Kontrolli i profilit nga Radio Evropa e Lirë zbuloi se data e lindjes në këtë profil ishte 24 korrik 1979, që është e njëjta datë e lindjes së Ljubisha Bozic, sipas burimeve të sigurisë së Radios Evropa e Lirë.
Pas postimit të Beriq-it, profili u riemërua në Muzikant Sasha një ditë më vonë.
I pyetur nga Radio Evropa e Lirë, Beriq ka shkruar shkurt se “nuk ka mundësi të bisedohet”.
Çfarë “luajti” Muzikanti?
Kontakti i parë me shtetasin e Bosnje-Hercegovinës, Radio Evropa e Lirë është arritur në rrjetin social rus Vkontakte. Me sugjerimin e Bozic/Velimirovic kontakti vazhdoi në Telegram, fillimisht nga një llogari (Harli) dhe më pas nga një tjetër (Muzikant).
I pyetur se pse u largua për t’iu bashkuar ushtrisë ruse, ai ndër të tjera përgjigjet:
“Dhe pse jo?”.
Ai gjithashtu pyeti se pse po thirrej nga dikush nga entiteti i Federatës në vend të dikush nga Republika Srpska, “nëse jam nga Republika Srpska”.
Radio Evropa e Lirë kontrolloi fotografinë dhe zbuloi se ajo ende nuk ishte publikuar në faqe të tjera.
“Unë nuk jam aq budalla sa të kthehem në shtëpi tani ku do të kishte shumë pyetje. Personalisht, unë jam në anën ruse. Unë jam në anën ruse, po. Personalisht do të kthehem në shtëpi në momentin kur tranzicioni të përfundojë dhe gjithçka është në rusisht, gjithçka. Rusia po pret momentin për ta bërë këtë”, tha ai gjatë bisedës.
Ai vazhdimisht ka akuzuar gazetarët e Radios Evropa e Lirë se punojnë për “informacion i shërbimit”, SIPA dhe të tjera, dhe se mënyra e vetme për të ditur gjithçka për të është nëse dikush punon për një “punë”.
“Unë jam i lidhur ngushtë me Rusinë. Gjithçka ime është në Rusi, kam në plan të martohem së shpejti”, thotë ai.
I pyetur nëse kishte qëndruar në Ukrainë në vitin 2014 apo më vonë, ai thotë se “është si të shkosh në dyqan ushqimor dhe tashmë e di se çfarë ka”, duke lënë të kuptohet se ai kishte qëndruar në pjesë të Ukrainës dhe Rusisë më parë.
I pyetur se si preferon t’i drejtohen – si Aleksandër apo Ljubisha – ai përgjigjet:
“Oh, çfarë të duash. Unë mund të jem të dyja.”
“Unë e di që jeni në SIPA, që punoni atje. Unë mund të fsheh gjithçka, të fshij profile. Po ju flas nga një telefon rus”, tha ai gjatë bisedës.
Ai tha gjithashtu se detyra e tij ishte të dërgonte ndihma, ushqime dhe furnizime të tjera për ushtrinë ruse. Ai pretendon se nuk është në fushën e betejës dhe se fotot dhe videot që poston janë aty rastësisht, ndaj nuk kanë asgjë.
“Çfarë dobie keni të dini për mua kur vij me një pasaportë të re dhe një emër të ri nëse shkoj ndonjëherë në Bosnje? ai thote.
Gjatë bisedës për ndryshimin e emrit, ai thotë:
– Unë të them, ky njeri do të martohet, rri atje në Rusi, kaq.
– Çfarë lloj njeriu?
– Ky Aleksandri.
– Po Lubisha?
– Si të duash.
– Pra, ju jeni ose Ljubisha Bozhić ose Aleksandar Velimirović.
– Po, po.
Pak minuta më vonë ai mohon të ketë thënë diçka të tillë.
Disa ditë më vonë, ai dërgon një video mesazh në Telegram ku tregon një violinë lodër, zjarr dhe njerëz me rroba kamuflazhi. “Mirëmëngjes” është përshkrimi i videos, pas së cilës kontakti ndërpritet.
Shtatë persona nga BiH në anën ruse në Ukrainë
Shtatë persona nga Bosnja dhe Hercegovina janë duke u hetuar nën dyshimin se i janë bashkuar ushtrisë ruse, ka thënë për Radion Evropa e Lirë nga Prokuroria e Bosnjë-Hercegovinës. Disa nga personat e dyshuar se janë në anën ukrainase kanë jetuar në Ukrainë për disa vite, gjë që është e ndryshme nga largimi i tyre nga BiH për në fushën e betejës një vit më parë.
Në pjesën më të madhe, autoritetet gjyqësore dhe policore refuzojnë të japin më shumë informacion pasi “është një fazë kontrollesh operacionale”.
SIPA raportoi se po mbledhin informacione dhe po monitorojnë ngjarjet, ndërsa prokuroria raportoi se po veprojnë në disa raste së bashku me institucionet partnere nga BeH dhe jashtë saj.
Në lidhje me rastin e Bozic të paraburgosur më parë, prokuroria thotë se në vitin 2020, kur ai u arrestua dhe më pas u lirua, ata ndoqën “praktikën e vendosur në rastin kundër Gavrilo Stevic, ku pas ngritjes së aktakuzës dhe gjykimit, pasoi një pafajësi”.
Steviq është personi i parë që ndiqet penalisht në BiH për pjesëmarrje në luftën e vitit 2014 në Ukrainë.
Ai më në fund u lirua nga një gjykatë në Bosnje dhe Hercegovinë nga të gjitha akuzat që e akuzonin se kishte vepruar si vullnetar, së bashku me persona të tjerë nga Bosnja dhe Hercegovina dhe Serbia, kundër pushtetit legjitim të Ukrainës.
Steviq i tha Radios Evropa e Lirë se nuk e mohon që ka qenë në Ukrainë, por thotë se nuk ka luftuar. Ai thotë se shkoi në Ukrainë sepse ishte i interesuar “si jugosllav dhe idealist për atë që po ndodhte në terren”.
Në BeH, njerëzit që kanë shkuar në fushat e betejës në Irak dhe Siri dhe janë bashkuar me organizatat terroriste dhe militante “Shteti Islamik” dhe “Fronti Al-Nusra” deri më tani janë dënuar për anëtarësim të paligjshëm.
Bashkimi me formacionet e huaja ushtarake dhe paraushtarake është vepër penale në Bosnje dhe Hercegovinë që nga viti 2014. Dënimet e parashikuara në Kodin Penal ndryshojnë sipas kualifikimit dhe mund të variojnë nga tre muaj deri në dhjetë vjet burgim./RSE