Media greke EfSyn (Efimerida ton Syntakton) me anë të një shkrimi, shprehet se eurodeputeti tashmë grek Fredi Beleri ka lidhje me organizatën ekstremiste helene, MAVI.
Në artikull është dhe fotoja e Belerit, kur ai është arrestuar nga shteti grek. Po ashtu, në shkrim përmendet edhe tentativa e vrasjes të dy politikanëve shqiptarë, Vangjel Tavo dhe Anastas Angjeli, me akuzën se punojnë për interesin e Shqipërisë.
Beleri dhe organizata terroriste greke MAVI, sipas artikullin, dalin të përfshirë edhe në sulmin e armatosur ndaj postës kufitare shqiptare në Peshkëpi ku mbeti i vrarë komandanti Fatmir Shehu dhe ushtari, Arsen Gjini. Tre ushtarë të tjerë mbetën të plagosur, ndërsa grupi i armatosur grabiti edhe armët e repartit ushtarak.
Në shkrimin e EfSyn theksohet më tej se ka patur edhe një tentativë tjetër për të ekzekutuar Vangjel Tavon në Athinë përmes dy ekstremistëve të MAVI-t të cilët i ishin prezantuar si gazetarët dhe që do t’i merrnin atij një intervistë. Skenari ishte që Tavo të vritej me armë zjarri, por një telefonatë që kishin marrë autorët, kishte anuluar planin ekstrem.
Artikulli i medias greke:
Një histori ‘e harruar’ e vitit 2001 me implikime shumë aktuale. Zhvillimet e fundit në Shqipëri i japin një aktualitet befasues një akti terrorist që ndodhi në Athinë gati dy dekada e gjysmë më parë dhe për arsye “kombëtare” ishte në lajme në atë kohë. Ai rast meriton të mbahet mend, sepse tregon hipokrizinë e dënimit të dhunës politike nga e djathta greke dhe mediat e saj.
Një shpërthim në Peristeri
Historia jonë nis natën e së shtunës, 13-14 janar 2001. Në tavernën “Romiosyni”, në Peristeri, ndodhi një incident në prani të deputetit të Gjirokastrës Vangjel Tavos dhe të tjerëve, anëtarë të pakicës greke, të lidhur me Partinë Socialiste, si biznesmeni Grigor Tavos apo ish-ministri Anastas Angjeli.
Pak pas mesnate, një shpërthim granate në hyrje të tavernës thyen të gjitha xhamat dhe dëmtoi tre makina dhe dy motoçikleta aty pranë, duke e çuar takimin drejt një fundi të papritur. Kjo u pasua nga një telefonatë për gazetën “I Chora” nga Giorgos Trakas, nga organizata MAVI (“Fronti për Çlirimin e Vorio Epirit”) që mori përgjegjësinë për sulmin. Domethënë, e njëjta organizatë nacionaliste që shtatë vjet më parë kishte kryer një bastisje të përgjakshme në një repart ushtarak shqiptar në fshatin kufitar Peshkëpi, duke vrarë një oficer dhe një këmbësor, dhe u shpërbë në mars 1995 me arrestimin gjatë natës në anën greke, i njëjti grup prej shtatë anëtarësh, në automjetet e të cilëve u gjetën gjashtë kallashnikovë dhe armë të tjera.
Interesi politik dhe gazetaresk i aktit terrorist të vitit 2001 ishte i vetëkuptueshëm: hedhja e granatave në ngjarjet politike, qoftë edhe pa viktima, nuk është një ngjarje kaq e zakonshme në Greqi (dhe veçanërisht në Athinë) në shekullin e njëzet e një! Sidomos kur thuhej se sulmi kishte një dimension “kombëtar” dhe paralajmërimi i terrostëve të MAVI-t se “këtej e tutje do të jemi më të ashpër”.
Ashtu siç kishte ndodhur në vitin 1994 pas shfaqjes së përgjakshme të organizatës, edhe këtë herë shumica e mediave athinase preferuan provokimin kombëtar në vend të reflektimit bazë të diktuar nga faktet. Ndërkohë, drejtësia greke i kishte lënë të lirë të arrestuarit e 1995-ës, duke i dënuar për posedim dhe transport të thjeshtë të armëve të cilat (gjoja) i kishin blerë nga shqiptarë të panjohur për një arsye të papërcaktuar, duke shmangur lidhjen me MAVI-n – ndryshe nga avokati i tyre, Filoklis Asimakis, i cili pak ditë më parë i dha “Eleftheri Ora” (04.01.2001) versionin e tij të veprimit të “fëmijëve të MAVI”-t, por edhe ish-liderit të Antiterrorizmit, Ioannis Papadakis, i cili pretendonte në televizion për “shpërbërjen e organizatës” në një mënyrë që “mbronte në një farë mënyre interesat kombëtare” (shih O Ios, “Zbulime me kalimin e kohës për MAVI-n”, “Eleftherotypia”, 12.11.1999, https: //shortturl .at/evARk). Në vend të panikut të tyre të njohur, raportet e së hënës 15/1/2001, veçanërisht në gazetat e djathta, u përshtatën në një linjë, sipas së cilës veprimi i MAVI-t duhej të vihej në dyshim në rastin më të mirë.
“Policia po shikon mundësinë e provokimit”. “Dhe kjo sepse në momentin e sulmit, në tavernë po bëhej “prerja e byrekut” të komunitetit vorioepirot. Të panjohurit, të cilët sipas vlerësimeve të para ishin shqiptarë, hodhën një granatë të tipit mbrojtës në hyrje të dyqanit dhe telefonata e MAVI-t “po shqyrtohet nga policia me rezerva për vërtetësinë e saj”. Të njëjtin argument, se autorët e një sulmi ndaj vorio-epirotëve mund të ishin vetëm shqiptarët, u parashtrua nga “Vradini”, me pseudonimin “Chora” (që kishte nderin të merrte telefonatën e diskutueshme) që pyeste në titull: “ Sulm terrorist nga MAVI apo provokime?” Më i detajuar ishte raportimi i Giorgos Karaivaz në “Eleuthero Tipo”, sipas të cilit “oficerët e policisë Antiterror që ndërmorën hetimet për zbardhjen e bombës vlerësojnë se qëllimi i autorëve ishte të bënin zhurmë dhe asgjë më shumë. Sa i përket MAVI-t, ata kanë lënë të hapur mundësinë që marrja e përgjegjësisë të jetë bërë për qëllime provokuese, por pa e përjashtuar kategorikisht edhe këtë version. Hetimet pritet të ecin në të gjitha drejtimet, deri tek organizatat e mundshme ilegale”.
MAVI shënjestroi Tavon: Tradhtar!
Kështu, ky interpretim nacionalist në përgjithësi injoroi një sërë elementesh të dukshme të çështjes. Fakti p.sh. se gazeta “Romiosyni”, shprehte se ajo pjesë e minoritetit grek që dëshironte bashkëjetesën e qetë me pjesën tjetër të shoqërisë shqiptare nëpërmjet bashkëpunimit me Partinë Socialiste atje, ishte në përballje të hapur me bashkimet nacionaliste, minoritetin etnocentrik siç janë organizata “Omonia” dhe “Partia e Bashkimit për të Drejtat e Njeriut” (në të cilën marrin pjesë edhe organizata të sllavomaqedonasve, vllehëve, serbëve, malazezëve dhe romëve). Ose fakti që deputeti socialist Vangjel Tavo mblodhi urrejtjen e nacionalistëve grekë pas fitores së tij elektorale në 1997 në kurriz të paraardhësit të tij (dhe liderit të “Omonia”) Vangjel Dule me 56.8% kundrejt 29.8% që do të përsëritej në zgjedhjet e ardhshme në verën e vitit 2001 me një përqindje 54,4% kundrejt 26,7% në favor të Tavos (Lambros Baltsiotis, “Greeks and potencial Greeks. Minority of Albania after the Cold War”, Janinë 2020, f.289- 290 & 326).
Në të vetmen referencë përkatëse që gjetëm në botimet e ditës (“El. Typos”, 15/1), bazuar në informacionet e drejtuesve të “Omonia”-s, identifikohen “të pranishëm në ngjarjen e djeshme” vëllezërit Vangjel dhe Grigori Tavo p.sh. si organe të “qarqeve antihelenike” që “promovojnë si një zgjidhje të dobishme për minoritetin grek angazhimin politik nëpërmjet partive që tashmë ekzistojnë” (në krahasim me “Omonia” që “shpreh vullnetin e Vorio Epirit për vetëvendosje dhe promovonte politika në funksion të autonomisë”). Për MAVI-n, megjithatë, drejtuesit e intervistuar janë kujdesur të deklarojnë se “injorojnë çdo ekzistencë të organizatës”.
Dëshmia tronditëse: Granatën donim ta hidhnim në mes të turmës për të shfarosur sa më shumë tradhtarë
Hedhja e granatës në Peristeri, sqaron autori, “ishte një goditje nga MAVI, me qëllim shfarosjen e deputetit “tradhtar” Vengjel Tavo”. Këtë ma ka rrëfyer një drejtues i organizatës, i cili pretendon se ka marrë pjesë në episodet e Peshkëpisë dhe Logos [vrasja e vitit 1994 dhe arrestimi i grupit i vitit 1995]. E takova në një kafene të Universitetit, të nesërmen e Vitit të Ri 2009. Ai erdhi në takim i vendosur për të biseduar. Ai këmbënguli që të mos ia shkruaja emrin, sepse sot është fort aktiv në Athinë për çështjet e minoriteteve dhe në Shqipëri është person non grata. Le ta quajmë paraprakisht Fanis” (f.130-1).
Le të shohim tani saktësisht se si “Phanis” e përshkruan ngjarjen. Sipas rrëfimit të tij, qëllimi fillestar i organizatës ishte thjesht vrastar duke synuar “armikun brenda” brenda pakicës, megjithatë, mundësia që të tjerët të goditeshin së bashku me “tradhtarët” duke u shfarosur, me komunikim të dukshëm dhe pasoja të tjera; përfundimisht kufizoi veprimin e tyre bombastik në një shfaqje force pa gjak – por thjesht terroriste:
“Aksionet në Peshkëpi dhe në Llango kanë qenë tonat, të MAVI-t. Goditëm edhe me një granatë tjetër në Athinë, në Peristeri, në një tavernë ku po fliste deputeti tradhtar grek i Partisë Socialiste të Shqipërisë, Vangjel Tavo. Ka qenë vetë veprimi ynë për të cilin po marrim përgjegjësinë për herë të parë me këtë që po ju them” (f.131).
“Aty ishin mbledhur rreth dyqind njerëz. Ne hodhëm një granatë në hyrje e cila shpërtheu. Plani ynë ishte ta hidhnim brenda për të pastruar disa tradhtarë, por ne u tërhoqëm kur pamë se kishte shumë fëmijë në tavernë me prindërit e tyre.
− Nëse e kuptova mirë, objektivi juaj përfshinte grekët e minoritetit?
– Pikërisht. Ne kishim vendosur që fillimisht të ekzekutonim tradhtarët e helenizmit, pra ata që bashkëpunuan me regjimin shqiptar dhe më pas të goditnim kampet [shqiptare]. Megjithatë, ne ishim të paqartë se kë të godisnim më parë, pasi nuk ishim të sigurt për shkallën e dëmit që po i bënim minoritetit.
− Ishte objektiv deputeti Tavo?
– Po, një nga të parët në fakt.
– Pse nuk morët përgjegjësinë për këtë veprim?
– Ne kishim përgatitur një deklaratë, por kishte mosmarrëveshje të brendshme në organizatë, të cilat nuk mund t’jua zbuloj dhe kështu.
− Çfarë ndodhi me MAVI-n?
− Nuk veproi më, nuk kishte më në gjendje të godiste. Nuk mund të them më shumë” (f.135-6).
“Shërbimet greke stërvitën MAVI-n në Qipro”
Sipas “Fani”, MAVI filloi të aktivizohej në vitin 1993 dhe përbëhej nga 20 “luftëtarë” (f.136), të stërvitur ushtarakisht nga shërbimet greke: “Unë dhe disa nga të tjerët, që morëm pjesë në operacionet e Peshkëpisë dhe Llango, ishim stërvitur për gjashtë muaj në Qipro. Stërvitja u zhvillua në Stavrovouni, ku ishte vendosur skuadrilja me 33 komando dhe në krye ishte një major grek. Stërvitja ishte shumë e ashpër. Ne ishim të stërvitur për luftë, në armë, eksplozivë, madje jemi hedhur edhe nga një helikopter”. U dërguam në Qipro nga “Fondacioni Kombëtar për Pritjen dhe Rehabilitimin e Grekëve Homogjenë të Kthyer” (EIYAPOE), një shërbim publik i themeluar në 1990 nga Mitsotakis dhe Samaras (dhe u mbyll në 2002 nën Simitis) me ish-presidentin (1983- 1993) dhe në vijim (2003-2006) Ministri i Punëve të Jashtme të Republikës së Qipros, George Iakovou.
“EIYAPOE funksiononte si kamuflim: me pretekstin e trajnimit të mërgimtarëve nga minoriteti grek në Shqipëri në profesione të ndryshme, si elektricistë, hidraulikë, etj., transportonte në Qipro më shumë se dyqind të rinj, mes të cilëve edhe unë, me qëllim, kur të mësonim zanatin, të ktheheshim të jetonim në Shqipëri. Gjatë rrugës zgjodhën pesëdhjetë prej nesh, si patriotët më të ndërgjegjshëm dhe na drejtonte një major grek. Qëllimi ishte të stërviteshim mirë me armë që kur të vinte koha të ishim gati të luftonim për “çlirimin e Vorio Epirit”. Na thanë edhe se po të jetë nevoja do të formojmë një repart të posaçëm që do të luftojë për dëbimin e turqve nga Qipro” (f.136).
Qëllimi i operacionit të vitit 1995 që rezultoi me arrestimin e shtatë “luftëtarëve” në kufirin greko-shqiptar, shpjegon “Fanis”, ishte përsëritja e operacionit të armatosur të një viti më parë, sipas tij, “shumica; nga anëtarët që morën pjesë në Llango, ishim edhe në Peshkëpi”. Ishte përgatitur edhe një njoftim përkatës i cili natyrisht nuk arriti të dërgohej, pasi ekspedita e tyre e dytë pati përfundimin e njohur -katastrofik për organizimin- (f.133-4).
“Nga stërvitja në Qipro te plani për të vrarë Tavon”
Stërvitjen ushtarake të MAVI-t në Qipro nga Skuadrilja e 33-të sulmuese ia konfirmoi autorit edhe i dyti nga të arrestuarit në vitin 1995, i cili foli me të (fq.142), emri i të cilit përmendej në ditët e çmontimit të MAVI-t” dhe që tani banonte në një qytet provincial (f.140). Ai i tregoi Stavros Tsima se së bashku me një anëtar tjetër të organizatës ishin dërguar, si gazetarë të dyshuar, për të vrarë Vangjel Tavon brenda shtëpisë së tij gjatë një intervistë që po u jepte, por ata u ngritën dhe u larguan kur ai “u përgjigj në telefon urdhrit nga ndonjë person, politik, ushtarak, nuk ka rëndësi, për të mos kryer vrasjen” (f.140-1). Sipas këtij burimi të dytë, dy nga shtatë të arrestuarit në 1995 në kufirin greko-shqiptar “ishin anëtarë të EYP” (f.141). Por “Fanisi” do të mbështesë edhe në rrëfimin e tij, se “dy gra të MAVI-t jetonin në një banesë në Kolonaki, që në fakt i përkiste EYP-së” (f.137).
Identifikimi i “Fanis”
Po kush është “Fanisi”, që i ka rrëfyer të gjitha sa më sipër gazetarit të dalluar në vitin 2009? Këtë na e zbulon pa dashur kur rrëfen arrestimin e tij dhe të shokëve të tij në vitin 1995:
“Kishim dy makina, një fuoristradë dhe një tjetër, në të cilat i fshehëm armët. Na bënë shenjë të ndalonim, por ne i shpërfillëm. Pak para se të mbërrinim në Delvinë, ne goditëm një bllokadë. […] Dy oficerë policie na u afruan me armë të tërhequr dhe katër të tjerë ishin më mbrapa për t’u mbuluar. […] Njëri prej nesh, pasagjeri i IX-së, i kapi pistoletën njërit prej policëve me shpejtësi dhe unë, në sediljen e pasme, bëj gati menjëherë kallashnikovin” (f.132).
Le të vijmë tani te procesverbalet zyrtare të gjykimit në shkallë të parë të “MAVI” (siç i quajti avokati i tyre) në shkurt të vitit 1997. Sipas dëshmisë së dëshmitarëve të prokurorisë dhe faljeve të vetë të pandehurve, ky i fundit ra në duar të policisë greke ELAS teksa po lëviznin në mes të natës në kufirin greko-shqiptar me dy automjete. Sipas deklaratave të punonjësve të policisë që i arrestuan, armët e grupit u gjetën në I.X. (fq.22, 24, 26 & 27) e cila drejtohej nga oficeri rezervë George Anastasoulis. “I thashë I.X. dhe Anastasoulis kur doli tha jemi kolegë” dëshmoi në mënyrë karakteristike polici I.P. “Pashë një letërnjoftim ushtarak. Kontrolluam dhe pamë që kishin gjashtë kallashnikovë dhe dy pistoleta. Plumbat ishin në karikatorë. […]. Nuk kërkuam asgjë. Kemi qenë dy apo tre vetë, kemi parë edhe armët. […] Në makinën tjetër furgon kishin uniforma ushtarake” (f.24). Këto detaje janë konfirmuar nga kolegu i H.T.: “Në orën 2 të mëngjesit bëmë bllokim dhe fillimisht furgoni ndaloi. I akuzuari i parë Anastasoulis na tha se ishte ushtarak, na tregoi një letërnjoftim dhe tha se kishte armë që janë të tijat” (f.27).
“Fredi Beleri ishte në furgonin ku u gjetën armët”
Identiteti i tre pasagjerëve në furgonin ku dyshohet se ka pasur armë zbulohet nga fjala e shoferit të tij, i cili u përpoq të lirojë pasagjerët e tij nga çdo përgjegjësi për armët (të cilat, siç pretendoi ai, i kishte gjetur vetë pak më parë duke ecur në pyll): “Rrugës kthimit mora Koutoulas dhe Beleri ishte me mua, por nuk u thashë asgjë [për armët]. Duke ditur që janë minoritarë grekë dhe janë të ndjeshëm ndaj çështjeve të tilla, nuk u thashë asgjë që të mos trembeshin. Mendova se ishte më mirë të mos e them. Nuk e dija si do të reagonin” (f.48). Për sistemimin e tre pasagjerëve brenda furgonit, Beleri po ashtu zbuloi më shumë kur kërkoi falje: “Filluam të ktheheshim. Hyra në makinën e Anastasoulis sepse kisha ftohtë. Isha ulur mbrapa dhe papritmas një makinë po na ndiqte me dritat e fikur. […]. Ne ndaluam dhe disa njerëz erdhën me armë…(f. 62-63).
Mjafton një krahasim i thjeshtë i këtyre fakteve dhe deklaratave me rrëfimin e “Fanisit” për të identifikuar kush ishin personat në atë furgon të mbushur me armë, pa më të voglin dyshim. “Fanisi” tha se ai që ishte një nga tre pasagjerët e furgonit dhe që ishte ulur në sediljen e pasme, nuk është askush tjetër veçse eurodeputeti aktual i Demokracisë së Re, Fredi Beleri.
Fundi i historisë
Vitet kaluan. MAVI hyri gjithashtu në histori – me fansat e vet që ishin kryesisht ekstremistët grekë, siç tregoi rasti i Konstantinos Katsifas në 2018. Fredi Beleri studioi në vitet 2000 në Panteio me një bursë të Ministrisë së Jashtme greke dhe në vitin 2014, njëzet vjet pas ngjarjes, jetoi në Himarë si biznesmen në fushën e turizmit. Në vitin 2015, ai kandidoi për kryetar bashkie, me mbështetje ndërpartiake nga Greqia, duke marrë vetëm 27.3% të votave dhe duke humbur përballë Jorgo Goros të PS.
Në vitin 2019, autoritetet shqiptare e ndaluan rikandidimin e tij duke përmendur disa dënime të mëparshme gjyqësore të tij (Baltsiotis, op. f. 228-30). Në dhjetor 2022, ai mirëpriti me ceremoni Kyriakos Mitsotakis si kreu lokal i “Omonias” dhe në 2023 u kandidua për kryetar bashkie me mbështetjen jo vetëm të minoritarëve, por edhe të Partisë Demokratike të djathtë. Kjo parti drejtohet nga Sali Berisha, kryeministër i Shqipërisë në kohën e aksionit të armatosur të MAVI-s. Megjithatë, siç dihet, zgjedhja e tij si kryetar bashkie u pezullua dhe u burgos për disa muaj me akuzën (tepër problematike) të blerjes së votës. Shteti shqiptar nuk e harroi se kush ishte Beleri.
Për një ironi djallëzore të fatit, fitues i zgjedhjeve bashkiake të gushtit në Himarë, me 58,6% fitoi kandidati i socialistëve, Vangjel Tavo. “Tradhtari”, thënë ndryshe, që sipas “Fanis” ishte objektivi kryesor i atij sulmi me bombë nga MAVI njëzet e tre vjet më parë në Peristeri.