Sevasti Qiriazi Dako, një atdhetare dhe mësuese e shquar shqiptare, lindi më 24 shkurt 1871 në Manastir dhe luajti një rol të jashtëzakonshëm në arsimimin e vajzave shqiptare në gjuhën shqipe. Ajo ishte një nga pionieret e arsimit për gratë shqiptare dhe përkushtimi i saj ndaj edukimit dhe emancipimit të femrës ishte i pathyeshëm.
Arsimi dhe formimi i hershëm
Qiriazi u rrit në një mjedis që e ndihmoi të zhvillonte një dashuri të thellë për dijen dhe emancipimin. Gjatë rinisë së saj, Sevasti mësoi disa gjuhë të huaja, përfshirë greqishten, bullgarishten, vllahishten, turqishten dhe anglishten, por shqipja mbeti gjuha e saj natyrale dhe e preferuar. Ajo dhe familja e saj qenë të lidhur ngushtë me patriotët shqiptarë dhe misionarët protestantë amerikanë, të cilët kishin një shkollë dhe kryenin shërbime fetare në Manastir. Ky ndikim e çoi Sevasti Qiriazin të regjistrohej në shkollën e misionarëve amerikanë dhe të diplomonte në korrik 1888, me ekuivalentin e një diplome të shkollës së mesme.
Studimet në Stamboll dhe përkushtimi për arsimimin e gruas
Naim Frashëri, një figurë kyçe e lëvizjes kombëtare, mundësoi që Sevasti të vazhdonte studimet e larta në “Robert College” në Stamboll, ku ajo u bë gruaja e parë shqiptare që ndoqi studimet në këtë kolegj prestigjioz amerikan. Në vitin 1891, pas diplomimit, Sevasti u kthye në Shqipëri me qëllimin e qartë për të ndihmuar vëllain e saj, Gjerasim Qiriazin, në themelimin e një shkolle shqipe për vajza. Me mbështetje të Naim Frashërit dhe institucioneve shqiptare, Sevasti luajti një rol të rëndësishëm në hapjen e shkollës së parë shqipe për vajza në Korçë, që ishte një akt i madh për emancipimin e gruas shqiptare.
Veprimtaria arsimore dhe kontribuimi në çështjen kombëtare
Sevasti, së bashku me Gjerasimin dhe motrën e saj Parashqevi, drejtoi shkollën e vajzave në Korçë dhe përballoi shumë vështirësi, përfshirë varfërinë, paragjykimet shoqërore dhe kundërshtimet politike. Shkolla, megjithatë, u bë një qendër e rëndësishme për arsimin e femrave dhe një model për edukimin laic dhe të barabartë. Gjatë kësaj periudhe, Sevasti udhëhoqi aktivitete edukative dhe kulturore për gratë, përfshirë studime biblike dhe mbledhje lutjesh, dhe u angazhua gjithashtu në shkrimin dhe redaktimin e teksteve shkollore, duke përfshirë një gramatikë për shkollat fillore.
Ajo mori pjesë në Kongresin e Manastirit dhe Kongresin e Elbasanit, ku kontribuoi në themelimin e alfabetit dhe arsimit shqip. Pjesëmarrja e Sevasti Qiriazit në këto ngjarje të rëndësishme dhe angazhimi i saj për arsimin e femrave ishin elemente kyçe të zhvillimit të kulturës dhe arsimit kombëtar.
Migrimi dhe angazhimi ndërkombëtar
Në vitin 1914, për shkak të rrethanave politike dhe armiqësive me forcat greke, Sevasti dhe familja e saj u detyruan të largoheshin nga Shqipëria dhe u vendosën në Shtetet e Bashkuara, ku vazhduan aktivitetet e tyre edukative. Ajo ndihmoi në hapjen e shkollës së parë shqipe në Amerikë dhe kontribuoi në botimin e periodikut “Yll’i Mëngjezit”. Sevasti, gjithashtu, luajti një rol të rëndësishëm si kryetare e Partisë Kombëtare Shqiptare në SHBA, duke mbrojtur të drejtat e shqiptarëve në forume ndërkombëtare.
Kthimi në Shqipëri dhe kontribuimi në zhvillimin e arsimit
Në vitin 1921, Sevasti u kthye në Shqipëri, ku bashkë me bashkëshortin e saj, Kristo Dako, dhe motrën Parashqevi, ngritën një shkollë të re për gratë në Tiranë. Kjo shkollë, e financuar nga fondet private, ishte një model i arsimit kombëtar dhe përfaqësonte të gjitha grupet sociale dhe fetare të vendit. Pas mbylljes së shkollës pas Luftës së Dytë Botërore, Sevasti vazhdoi angazhimin e saj për arsimin dhe emancipimin shoqëror të femrave, dhe ishte pjesë e themelimit të Institutit “Kyrias” në vitin 1926.
Përballimi i vështirësive dhe mbyllja e shkollës
Pushtimi italian i Shqipërisë dhe ngjarjet që pasuan çuan në mbylljen e shkollës dhe në përdorimin e saj nga ushtria italiane. Gjermanët gjithashtu përdorën objektet e shkollës për qëllime të tjera gjatë pushtimit të Shqipërisë. Pavarësisht këtyre periudhave të vështira, Sevasti dhe familja e saj vazhduan të luftonin për edukimin dhe të drejtat e shqiptarëve.
Vdekja dhe trashëgimia
Sevasti Qiriazi vdiq më 30 gusht 1949, por trashëgimia e saj si pioniere e arsimit dhe emancipimit të gruas shqiptare mbetet e gjallë. Ajo dha një kontribut të jashtëzakonshëm në zhvillimin e arsimit kombëtar dhe në ngritjen e ndërgjegjes shoqërore për të drejtat e grave, duke e lënë pas një trashëgimi të fuqishme për brezat e ardhshëm.