Shkruan: Fahri XHARRA
(Pse grekët e sotëm nuk kanë as kapuç e as këpucë të veta
kombëtare, pse fustanella e tyre është më e shkurtër se ajo
shqiptare ? )
Si arritën “grekët e rinjë” që gjë nga e kaluara ta bëjnë greke duke e humbur çdo gjurmë arvanitase dhe historike pellazge?
Neve, çka na mungonte që të shkruajmë të vërtetën tonë. Nejse, kryesisht e
dimë.
Përkundër të gjitha manipulimeve të bëra me shekuj, ata nuk mundën të
fshehin gjërat më elementare që i japin identitetin një kombi.
Të njejtat iu mungojnë edhe serbëve , edhe ata po e vjedhin etnografinë tonë , por reagimet shqiptare mungojnë, e njejta vlenë e dhe për grekët e rinj.
Duke e shikuar foton e dasmës arvanite, të bie në sy kapuçi i Moresë dhe
fustanella arvanitase, që sot që të dyjat quhen greke.
Vallë , deri kur do jemi inferior ndaj tyre ?
Duhet të shohim edhe foton tjetër , se si visheshin arvanitasit edhe kur
argëtoheshin e edhe kur luftonin. Në foton djathtas shihen trimat e
Kolkotronit duke vallëzuar fitorën e tyre
Grekët e rij duke i blerë disa qindra shqiptar të Jugut mendojnë se e blenë
krejtë shqiptarinë, por jo se kemi edhe ne burra që i dalim ballë kësaj fortune
greke
Pak histori :” Më 1901-1907 gjeneral Riccioti Garibaldi, djali i heroit kombëtar
të Italisë, Xhuzepe Garibaldi. Me rreth 1000 arbëreshë, dëshironte të
zbarkonte në brigjet e Shqipnis për çlirimin e saj nga pushtuesit turq, por këto
përpjekje dështuan si pasojë e ndërhyrjes së shteteve perëndimore.
Kjo gjuha arbërishte
është gjuhë trimërie
e fliti Admiral Miauli
Boçari dhe gjith Suli
Disa nga shqiptarët ose arvanitë heronjë të revolucionit të 1821 ishin, Gjeorgjio
Kundurioti, Kiço Xhavella, Andoni Kryezi, Teodor (Bythgura)Kollokotroni, Marko
Boçari, Noti Boçari, Kiço Boçari, Laskarina Bubulina, Anastas Gjirokastriti,
Dhimitër Vulgari, Kostandin Kanari, Gjeorgjio (Llalla)Karaiskaqi, Odise Andruço,
Andrea Miauli, Teodor Griva, Dhimitër Plaputa, Nikolao Kryezoti, Athanasio, Shkurtanioti, Hasan Bellushi, Tahir Abazi, Ago Myhyrdani, Sulejman Meto,
Gjeko Bei, Myrto Çali, Ago Vasiari, shumë e shumë shqiptarë të tjerë. Me të
drejtë poeti ynë kombëtar Naim Frashëri do tu këndonte shqiptarve heronjë të
revolucionit grek të 1821.
E kush e bëri Morenë, ( Greqinë )
Gjith shqiptarë qenë,
S’ishin shqiptar Marko Suli? ( Marko Boçari )
Xhavela e Mjauli?
Shiptar, bir shqiptari
Me armët e Shqipnis
I u hodhën themeli Greqis.
Pra sa të ulët që janë, duke e vjedhur historinë.
E shikoni fustanellën ne foto, ajo është e njejtë si në veri ashtu edhe në jugun e shqipërisë. Revolucioni grek i 1821 është vepër në të vërtetë e arvanitëve. Bile shteti që u krijua mbas vitit 1821 podhuajse shumica e banorve flisnin në Greqi gjuhën shqipe.
Ka qenë fama shqiptare që i ka detyruar grekët e sotëm të pranojnë
fustanellën shqiptare si kostumin e tyre kombëtar. Për nder të trimëris të
heronjëve shqiptarë, grekërit morrën kostumin kombëtar shqiptar që vishej
nga Kosova e deri në Poleponezi dhe e bënë të tyrin.
Mirëpo, grekërit e deformuan këtë veshje të bukur që vishej nga kombi i
Arbërit duke shtuar palët e fustanit nga 60 në 200 palë. Në xhaketë, në mengët e lira, shqiptarët nuk i fusin krahët, ndërsa grekët i fusin ato. Fustanella shqiptare është e gjatë deri 10 cm poshtë gjurit, ndërsa grekërit e shkurtojnë sa më shumë, sa mbulon vetëm prapanicën.
Të dalim prapë te fustanella e veriut
“Në Shqipëri kjo lloj veshje filloi të ketë një strukturë tjetër dhe e bëri
të specifikohet dhe të kthehet në një simbol etnik”, tregon etnografe
Afërdita Onuzi – “Edhe kroniket filluan ta quajnë si veshje shqiptare,
edhe turqit e përmendnin si fustanllinjt duke ju referuar
shqiptarëve.”
Sipas një dokumenti të vitit 1935, një marinari ju konfiskua një
Fustanellë në anije. Në periudhën e mesjetës Fustanella shfaqet
shumë më tepër në krahina të ndryshme. Sipas Përzhitës, Fustanella
është gjetur si veshje edhe në veri, në Kukës.
“Nga ato që unë kam parë në muze në të gjithë Ballkanin, mund të
them se me formën dhe detajet që paraqiten në Shqipëri fustanellat,
nuk e gjen në asnjë vend tjetër”, thotë Onuzi.
Në shekullin e XVIII-të kjo veshje mahniti të gjithë studiuesit që
kaluan në Shqipëri dhe nuk hezituan t’i përmendin ato në veprat e
tyre letrare.
Historiani Dorian Koçi tregon se i pari që u mahnit nga kjo veshje ka
qenë Lord Bajroni, i cili e mori një Fustanellë dhe e përdori në një
ballo me maska në Londër.
Francois Poqueville, konsulli francez gjithashtu shkroi për fustanellën.
Oborri i mbretit Otto në Greqi ka shumë piktura ku mbizotëron
fustanella. Rojet personale të mbretit Otto visheshin me fustanellë”,
tregon historian Koçi ka shumë objekte që tregojnë se fustanella është me origjinë Ilire.
Objekte që ndodhen në Durrës, Vlorë, Korçë, Shkodër, Koplik e më
gjerë tregojnë përdorimin e Fustanellës në kohën Ilire.
“Në shumë relieve të ndryshme, kemi zbuluar disa objekte ose
kompozicione që kanë të bëjnë me aktivitete, ku figura të paraqitura
mbartin figura që shëmbëllejnë me Fustanellën e sotme. Mund të
themi se Fustanella është përdorur që në kohën Ilire si një veshje tradicionale”, shprehet Luan Përzhita, drejtor i Institutit të Arkeologjisë
Të kalojmë të këpucët me tufa të Epirit, që grekët e rinjë i quajnë të tyre.
Pse grekët i quajnë Carushia (tsarouchi (Greek: τσαρούχι; plural: τσαρούχια), kur grekë nuk e kanë shkronjë c në alfabetin e tyre
