Tom Therçaj
Në qendrën kulturore shqiptare në Zagreb, Unioni i Shqiptarëve të Kroacisë përkujtoi klerikun dhe atdhetarin e shquar At’ Shtjefën Gjeçovi, me rastin e 150 vjetorit të lindjes dhe 95 vjetorit të vdekjes së tij.
Në këtë aktivitet shkencor referuan Dom Viktor Sopi, Drejtor i Përgjithshëm i Karitasit të Kosovës, i cili mbajti kumtesën me temë “Jeta dhe vepra e At’ Shtjefën Gjeçovit”, Prof. Dr. Gjon Berisha, Këshilltar Shkencor në Institutin “Ali Hadri” Prishtinë, me temën “Kontributi i At Shtjefën Gjeçovit në fushën e trashëgimisë kulturore dhe arkeologjisë”, si dhe Dom Ndue Ballabani, me temën “Shtjetën Gjeçovi dhe Kanuni i Lekë Dukagjinit”.
Dom Viktor Sopi, njëherazi autor i monografisë “Gjeçovi, dëshmi e identitetit të qytetërimit shqiptar”, foli mbi pikënisjen e rrugëtimit të klerikut Gjeçovi dhe punën e bërë prej tij, si intelektual, studiues dhe shkrimtar: “Jeta dhe veprimtaria e At’ Shtjefën Gjeçovit është e bujshme, me përplot ngjarje të rëndësishme që e karakterizuan si jetën, ashtu edhe kohën e tij. Ai u lind në Janjevë të Kosovës, më 1874. Pas mbarimit të fillores, ndoqi mësimet e mesme në seminarin e Shkodrës, ku u vendos në Kolegjin Françeskan dhe filloi përgatitjen për meshtar. Ndërsa më 1888 u dërgua në Bosnjë (Fojnicë) dhe ndërkohë i vazhdoi studimet e filozofisë ne Banjallukë.”
“Vepra e tij, në çdo pikëpamje, është në shërbim të ngritjes së vetëdijes njerëzore, kulturore e atdhedashëse dhe mbetet një fanar i pashuar në kulturën shqiptare. Me veprën e tij, ai zuri një vend të spikatur në panteonin e vlerave më të larta te kulturës dhe letërsisë shqiptare.”, shprehet Dom Viktor Sopi.
Prof. Dr. Gjon Berisha theksoi kontributin e çmuar të At’ Gjeçovit për arkeologjinë dhe trashëgiminë kulturore: “At’ Shtjefën Gjeçovi me punën e tij u bë arkeologu i parë shqiptar, nismëtari i një shkence të re për shqiptarët. Qysh nga viti 1900 Gjeçovi u mor intensivisht me kërkime dhe zbulime të varrezave ilire e mesjetare, me mbledhjen e monedhave, mbishkrimeve dhe të objekteve të ndryshme të trashëgimisë kulturore.”
U ndoq me interes fjala e mbajtur nga Dom Ndue Ballabani, i cili solli në vëmendje Kanunin e Lekë Dukagjinit, doket kanunore dhe të drejtën zakonore shqiptare: “Kur flasim për Kanunin e Lekë Dukagjinit dhe gamën e gjerë të studimeve rreth tij, kemi të bëjmë me çështjen më të ndërligjshme të etnisë dhe etnopsikologjisë mbarë shqiptare, sepse me termin Kanun shënjohet tërësia e normave të së drejtës zakonore shqiptare përgjatë mesjetës dhe shekujve pasrendës. Gjatë të paktën pesë shekujve të fundit e deri sot, ligjet e pashkruara zakonore u trashëguan brez pas brezi nga pleqtë fisnorë vetëm në mënyre gojore. U desh te kalonin më se katër shekuj që Kanuni i Lekë Dukagjinit të kodifikohej falë hartuesit – përmbledhësit të Kanunit, Shtjefën Gjeçovi, i cili qe i pari që vendosi dispozitat primare në baze të të cilave jeton deri në ditët e stome kjo substancë etnike.”
Kryetari i Unionit të Shqiptarëve të Kroacisë, Esad Çollaku, në përshëndetjen e rastit u shpreh se unioni që drejton ka intensifikuar veprimtaritë që fokusohen te kultura, traditat, historia dhe identiteti shqiptar.
Ai thotë: “Klerikë si At’ Gjeçovi, vijues të denjë të kontributit të rilindasve tanë, meritojnë një vend të nderuar në trashëgiminë tonë kombëtare. Fundi tragjik i At’ Gjeçovit ishte një investim dhe një dorë e fshehur e shovinizmit serb, që do të shërbejë për të nxjerrë mësime, për të qenë përherë të bashkuar përtej ndasive fetare e politike, për t’u orientuar në atë çka na bashkon, që është gjuha, flamuri dhe indetiteti ynë kombëtar. Aq më shumë kur jemi larg trojeve amtare, uniteti, bashkimi dhe atdhedashuria bëhen më të domosdoshme.”
Të pranishmit i përshëndetën edhe Alma Kasa, e Ngarkuara me Punë e Ambasadës së Shqipërisë në Kroaci, si dhe Martin Berishaj, Ambasador i Republikës së Kosovës në Kroaci, i cili vlerësoi kontributin e çmuar të komunitetit të shqiptarëve në Kroaci.
Kjo veprimtari u zhvillua në vazhdën e veprimtarive të shumta dhe të larmishme që Unioni i Shqiptarëve të Kroacisë ka organizuar në kuadër të Festave të Nëntorit.
