Gjatë gjithë shekujve të ekzistencës së saj, Rusia ka ndjekur një politikë të ngushtë koloniale të pushtimit të territoreve të afërta për të siguruar fonde për zhvillim të mëtejshëm, por një synim mbeti i paplotësuar deri në fund të Luftës së Dytë Botërore, domethënë qasja më e afërt e mundshme në “detin e ngrohtë”.
Edhe pse Rusia është vendi më i madh në botë, megjithëse brigjet e saj janë jashtëzakonisht të gjata, shumica e tyre janë ose përgjithmonë ose shumicën e kohës të ngrira. Prandaj, sundimtarët rusë gjithmonë kishin pretendime ndaj Detit Baltik, shteteve baltike, Finlandës, sepse ishte “dritarja” e tyre më e afërt me detet që nuk ngrijnë.
Krijimi i Shën Petersburgut dhe portit në rrethinën e tij e zgjidhi pjesërisht këtë problem, por Gjiri i Finlandës (sipas ekspertëve detarë) është i lehtë për t’u bllokuar, dhe për këtë arsye Shën Petersburgu. Nga ana tjetër, dikush do të përmendë ndoshta daljen në Detin e Zi – daljen prej tij e kontrollon Turqia nëpërmjet Dardaneleve, ndaj nuk mund të flasim për trafik të papenguar. Vladivostok në lindje? Katër muaj akull në vit thyhet nga akullthyesit dhe energjia elektrike nga termocentrali lokal, nën kontrollin japonez-korean…
U bënë shumë luftëra dhe pushtime, por vetëm pas rënies së Gjermanisë naziste, Moska e realizoi ëndrrën e saj – mori “Malin e Mbretit”, Koenigsberg, i cili që atëherë quhet Kaliningrad.
Lavdia si faktor jostabiliteti
Disa e shohin këtë enklavë ruse (një enklavë është një pjesë e territorit të një vendi që nuk ka kontakt fizik me pjesën tjetër të vendit) si vendin më të rrezikshëm në botë, të tjerët si vendin e tensionit më të madh midis Moskës dhe Perëndimit.
Pse Kaliningrad nuk i përkiste SSR-së Lituaneze, me të cilën ka lidhje historike? Për disa arsye, dhe një prej tyre është krijimi i një sistemi enklavash në të gjithë BRSS për të qenë faktorë jostabiliteti dhe destabilizimi, si dhe mënyra për të parandaluar formimin e një lëvizjeje për pavarësi. Janë të shumta eksklava që edhe sot prishin marrëdhëniet e Armenisë, Azerbajxhanit, Taxhikistanit, Kirgistanit…
Pra, ne po flasim për zonën më perëndimore të Federatës Ruse, e cila ndodhet në bregun e Detit Baltik, i rrethuar nga territoret e Lituanisë dhe Polonisë. Ka një sipërfaqe prej 15,000 kilometra katrorë, që është pak më shumë se madhësia e territorit të Malit të Zi (13,812 km2), dhe rreth një milion banorë.
Dikur, ky territor ishte pjesë e Mbretërisë së Prusisë, dhe banorët flisnin kryesisht polonisht, lituanisht ose gjermanisht dhe pak flisnin rusisht. Me humbjen e Gjermanisë naziste, Koenigsberg u bë pjesë e Bashkimit Sovjetik si rajon më vete, u emërua Kaliningrad sipas politikanit sovjetik Mikhail Kalinin dhe pas rënies së BRSS, mbeti pjesë e Federatës Ruse. Në atë periudhë ndodhi një rusifikimi i madh, popullsia e mbetur gjermane ose u dëbua ose u vra dhe një numër i madh rusësh u vendosën.
Është shumë e rëndësishme të përmendet se selia e flotës ruse balltike është në Kaliningrad, si dhe fakti që Kremlini ka vendosur raketa bërthamore atje, shumë pranë kryeqyteteve të shumta evropiane.
Ombrella bërthamore e Kremlinit
Agnia Grigas, një bashkëpunëtore e lartë në Këshillin e Atlantikut dhe një anëtare e bordit këshillues të Qendrës McKinnon për Politikat Globale, beson se Kaliningradi nuk është “vendi më i rrezikshëm në planetin Tokë”, megjithëse sipas mendimit të saj mund të thuhet se ai është një nga “vendet më të tensionuara gjeopolitikisht në planet”.
“Prandaj, NATO dhe Rusia janë të kujdesshme që të mos provokojnë tjetrin në një konflikt të drejtpërdrejtë. E gjithë kjo e bën inkursionin e vendeve të NATO-s në Kaliningrad shumë të pamundur, ndërsa Rusia, pavarësisht kërcënimeve të saj, nuk ka gjasa të sulmojë Lituaninë fqinje ose Poloninë nga Kaliningradi”, tha Grigas për Al Jazeera-n.
Bashkëpunëtori i Institutit për Kërkime të Politikës së Jashtme Maximilian Hess pajtohet me mendimin e saj.
“Kaliningrad nuk është vendi më i rrezikshëm, është sigurisht më pak i rrezikshëm atje se Ukraina, ku pushtimi i hapur rus hyn në muajin e 18-të dhe Rusia dërgon 40 dronë dhe raketa vetëvrasëse në qytetet atje në 24 orë”,thotë Hess.
“Kaliningrad është pjesë e Federatës Ruse dhe mbrohet nga ombrella bërthamore e Kremlinit. Është një vend kyç për çdo luftë konvencionale ose bërthamore duke pasur parasysh stokun e madh të armëve bërthamore ruse atje dhe pozicionin e tij si një enklavë midis anëtarëve të BE-së dhe NATO-s, Polonisë dhe Lituanisë”.
“Liqeni i NATO-s”
Hess tregon rëndësinë e Kaliningradit për Moskën nga disa aspekte.
“Vendndodhja e tij i jep akses në Detin e Veriut më mirë se portet rreth Shën Petersburgut, të cilat tani janë në ujërat e atij që disa thonë se është një ‘liqen i NATO-s’ pas anëtarësimit të Suedisë fqinje dhe Finlandës në Aleancë. Kaliningrad ofron gjithashtu një mundësi për mbledhjen e inteligjencës në një vendndodhje kyçe midis Polonisë dhe Lituanisë dhe ka rëndësi historike në lidhje me Luftën e Dytë Botërore kur ishte kryeqyteti i mëparshëm i Prusisë, dhe më pas u bë ish-lavdia dhe çmimi i Rusisë për një rol të veçantë, promovuar nga propaganda e Stalinit, kombet ruse mes trupave sovjetike”.
Kaliningrad është selia e Flotës Balltike të Marinës Ruse (Reuters)
Vendndodhja, si në botën e pasurive të paluajtshme, është gjithashtu e rëndësishme në gjeopolitikë. Grigas tregon se kështu ndodh edhe me këtë enklavë ruse në brigjet e Balltikut.
“Ky është një nga territoret e pakta të mbetura në Evropë ku Moska ka një pikëmbështetje – së bashku me Bjellorusinë – pas pranimit të vendeve të Evropës Qendrore dhe Lindore në Bashkimin Evropian dhe NATO, duke përfshirë ish-anëtarët e Bashkimit Sovjetik, Estoninë, Letoninë dhe Lituaninë. Gjithashtu dhe Ukraina e cila është ‘kthyer’ drejt Perëndimit. Kaliningradi siguron një port me det të ngrohtë në Balltik dhe ky ka qenë prioriteti i Moskës që nga koha e Pjetrit të Madh”.
Rreziku i një operacioni ushtarak
Në mes të këtij muaji, propaganda ruse nisi një histori se mercenarët e Wagner-it, formacioni privat paraushtarak rus i Yevgeny Prigozhin, mund “brenda orësh” të bastisnin Korridorin Suvalki, rruga më e shkurtër nga Bjellorusia në Kaliningrad që kalon midis Polonisë dhe Lituanisë.
“Çdo sulm në atë drejtim do të nënkuptonte një sulm në territorin e NATO-s dhe gjithashtu mund të çonte në përshkallëzim bërthamor. Ka rreziqe të mëdha, por nuk ka gjasa që Kremlini të fillojë një konflikt mbi këtë territor, sepse sovraniteti i tij nuk është në rrezik dhe anëtarët fqinjë të NATO-s nuk e kanë kërcënuar në asnjë mënyrë. Pra, është një skenar shumë i pamundur”, beson bashkëbiseduesi i Al Jazeera-s, Hess.
Pra, cila është e ardhmja e Kaliningradit? Ka spekulime të caktuara për lëvizjet për pavarësi, pra për shpërbërjen e Federatës Ruse.
“Federata Ruse në strukturën dhe ideologjinë e saj është ende shumë një perandori. Ajo është shkatërruar që nga shekulli i 20-të dhe do të vazhdojë të jetë kështu. Lufta e Ukrainës ka të ngjarë të përshpejtojë shpërbërjen e Rusisë në shtete të tjera dhe kjo ka të ngjarë të çojë në pavarësinë përfundimtare të Koenigsbergut. Por se kur do të ndodhë kjo është shumë e vështirë të parashikohet. Putini ose një president tjetër rus me mendje imperialiste mund të sundojë për dekada,” thotë Grigas.
Hess thotë se ka një lëvizje të vogël të aktivistëve, por ata janë nën sulm nga forcat policore, aktivistët janë arrestuar dhe kanë qenë në shënjestër edhe para luftës.
“Putini ka vendosur tashmë ligje të reja që kriminalizojnë vënien në dyshim të sovranitetit rus mbi territorin që zotëron (përfshirë territorin e aneksuar të Ukrainës) dhe kritikimin e shtetit rus. Së shpejti, kufizime edhe më të rrepta në këtë fushë mund të futen në Duma, të cilat do të kërcënojnë më tej çdo zë të opozitës në Kaliningrad. Qyteti është dërrmues rus sot dhe nuk ka gjasa të jetë një bastion separatist.”