Pasi të paktën 1,300 njerëz vdiqën gjatë pelegrinazhit të haxhit të këtij viti në Arabinë Saudite, dëshmitarët dhe ekspertët thonë se një kombinim i temperaturave përvëluese dhe vështirësive me kontrollin e turmës e bënë ngjarjen e shenjtë çorientuese dhe të rrezikshme.
Në vendet e shenjta islame në Mekë gjatë pelegrinazhit pesë-ditor, temperaturat u rritën deri në 49 gradë Celsius. Dëshmitarët përshkruanin njerëzit duke vjellull dhe duke i rënë të fikët në kushte ekstreme ndërsa përpiqeshin të kryenin ritualet e Haxhit nëpër qytet.
“Njerëzit po binin në rrugë,” tha Muhammed Adnan Chishti, një mësues 37-vjeçar i Islamit me qendër në Hong Kong.
Ai tha se mbyllja e rrugëve pranë Mina-s, ku pelegrinët kryejnë një ritual që simbolizon gurëzimin e djallit, nënkuptonte se njerëzit duhej të ecnin për orë të tëra në “vapë të zjarrtë”.
“Ajo që duhej të merrte 10 minuta kohë në këmbë zgjati 3 deri në 4 orë,” tha Chishti, duke shtuar se shumë pelegrinë nuk ishin në dijeni të mbylljes së rrugës, të cilën autoritetet kishin zbatuar për të menaxhuar turmat. Vrullimi i njerëzve përgjatë rrugës së tërthortë alternative la shumë njerëz nën diellin përvelues për orë të tëra, tha ai.
“Pashë që ishte një grua pranë meje,” tha Chishti. “Asaj i ra të fikët nga vapa e fortë. Filluam t’i hidhnim ujë për ta ftohur dhe ta ushqenim me vitamina, por asaj i ra të fikët. Më pas ajo vjelli në këmbën time. Situata ishte e tmerrshme.”
Pelegrinët myslimanë përdorin cadra për t’u mbrojtur nga dielli pranë qytetit të shenjtë të Mekës më 18 qershor.Rafiq Maqbool / AP
Chishti, i cili udhëtoi vetëm, tha se i ndjeu vetë efektet e sëmundjes së lidhur me nxehtësinë më 11 qershor.
“Isha aq i trullosur sa nuk e dija se çfarë po ndodhte me mua,” tha ai, duke shtuar se ai ende ndjen disa simptoma të vazhdueshme, duke përfshirë dobësi dhe marramendje.
Më shumë se 1.8 milionë myslimanë kryen pelegrinazhin këtë vit, sipas The Associated Press .
Vdekjet gjatë haxhit janë raportuar në vitet e kaluara, por jo gjithmonë si pasojë e nxehtësisë ekstreme. Në vitin 2015, një rrëmujë në Mina vrau më shumë se 2,400 njerëz, raportoi AP . Në vitet e tjera, pelegrinët u vranë në aksidente ose shpërthime sëmundjesh, sipas AP.
Megjithatë, numri jashtëzakonisht i lartë i vdekjeve të këtij muaji ka rritur shqyrtimin nëse autoritetet morën masat e duhura paraprake ndërsa turmat u mblodhën mes temperaturave në rritje.
Në një deklaratë, autoritetet saudite thanë se ishin përgjigjur shpejt dhe kishin ofruar “mbështetje efektive të forcave të sigurisë së Haxhit në menaxhimin dhe reduktimin e efekteve të stresit të nxehtësisë”.
Ministria e Shëndetësisë tha se janë bërë “përpjekje të rëndësishme” përpara Haxhit për të “rritur ndërgjegjësimin mbi rreziqet e nxehtësisë dhe rëndësinë e masave parandaluese”.
Pelegrinët myslimanë kërkojnë hije nën çadra gjatë pelegrinazhit vjetor të Haxhit më 15 qershor.Fadel Senna / AFP – Getty Images
Autoritetet saudite thanë gjithashtu se ofruesit e kujdesit shëndetësor kishin trajtuar njerëzit për stres të nxehtësisë dhe kishin kryer kujdes urgjent, duke përfshirë dializën, kateterizimin kardiak dhe operacionet në zemër të hapur. Janë ofruar më shumë se 30,000 ambulanca dhe 95 shërbime të ambulancave ajrore, tha Ministria e Shëndetësisë.
Ministri saudit i Shëndetësisë Fahd bin Abdurrahman Al-Jalajel tha se 83% e vdekjeve ishin pelegrinët e paautorizuar që kishin ecur në distanca të gjata në vapë. Lejet zyrtare të Haxhit zakonisht përfshijnë akomodimin në konvikt ose hotel dhe transportin rreth Mekës, por shumë njerëz nuk mund t’i përballojnë ato, të cilat mund të kushtojnë deri në 10,000 dollarë. Si rezultat, një numër i madh pelegrinësh të paautorizuar shpesh bëjnë rrugën e tyre pa vizat ose regjistrimin e duhur.
“Sistemi shëndetësor ka ofruar mbi 465,000 shërbime të specializuara të trajtimit falas, duke përfshirë 141,000 shërbime për ata që nuk kanë marrë autorizim zyrtar për të kryer Haxhin”, tha Ministria e Shëndetësisë.
Chishti u pajtua që pelegrinët e paautorizuar u prekën në mënyrë disproporcionale nga nxehtësia sepse nuk kishin aranzhime zyrtare të udhëtimit ose akomodime të duhura.
“Të gjitha hotelet dhe konviktet kishin kondicionerë. Por ata që nuk kishin rezervime ose nuk mund të gjenin hotelet e tyre, u detyruan të flenë në rrugë”, tha ai. “Ata nuk kishin çadra apo shishe uji. Kishte disa njerëz që mbërritën vetë pa asnjë rezervim – ata u prekën më shumë.
Shakoor Hajat, një profesor i shëndetit mjedisor global në Shkollën e Higjienës dhe Mjekësisë Tropikale në Londër, tha se zbutja e rrezikut për Haxhin është veçanërisht e vështirë.
“Haxhi është një situatë unike në atë që pelegrinët shpesh janë të moshuar dhe ecin për periudha të gjata në temperatura shumë ekstreme,” tha Hajat.
Nxehtësia ekstreme mund të jetë vdekjeprurëse sepse ndikon në aftësinë e trupit për të rregulluar temperaturën e brendshme. Kur kushtet janë shumë të nxehta dhe të lagështa, djersa nuk mund të avullojë dhe trupi nuk mund të ftohet më. Nxehtësia gjithashtu mund të përkeqësojë gjendjet para-ekzistuese shëndetësore, duke rritur rrezikun e sulmeve në zemër, problemeve të frymëmarrjes dhe sëmundjeve të veshkave.
Grupet me rrezik të shtuar përfshijnë fëmijët e vegjël, gratë shtatzëna dhe të moshuarit.
Mjekët evakuojnë një pelegrin mysliman të prekur nga vapa përvëluese në bazën e malit Arafat më 15 qershor.Fadel Senna / AFP – Getty Images
Vdekjet e fundit nxjerrin në pah vështirësitë e mbajtjes së disa praktikave kulturore dhe tubimeve masive pasi ndryshimi i klimës rrit shpeshtësinë, intensitetin dhe kohëzgjatjen e valëve të të nxehtit .
Natyra dhe shkalla e Haxhit e bën atë një ngjarje të vështirë për t’u menaxhuar, edhe nëse autoritetet bëjnë çmos për t’u përgatitur, tha Milad Haghani, një lektor i lartë i lëvizshmërisë urbane, sigurisë publike dhe rrezikut nga fatkeqësitë në Universitetin e Uellsit të Ri Jugor në Australi.
“Kur është një ngjarje argëtuese, ne shpejt marrim masa për të anuluar ngjarjen,” tha Haghani. “Por asnjëra nga këto nuk është opsion kur bëhet fjalë për haxhin. Duhet të bëhet në një vend dhe qytet të caktuar, në një kohë shumë specifike.”
Ndërsa intensiteti i nxehtësisë ekstreme rritet, shtoi Haghani, Arabia Saudite do të duhet të rimendojë se si t’i mbajë njerëzit të sigurt gjatë pelegrinazhit të shenjtë. Pelegrinët gjithashtu do të duhet të informohen më mirë për rreziqet.
“Tubimet masive më të mëdha të të gjitha kohërave ndodhin në Mekë,” tha ai, “dhe ka më shumë muslimanë çdo vit”.