Një shimpanze 28-vjeçare, e cila e kaloi jetën e saj e mbyllur nëpër laboratore, pa qiellin e hapur për herë të parë në një vend të veçantë në Florida. Ajo që ka habitur më shumë nuk ishte historia prekëse me trajtimin e kafshës në tre dekada e mbyllur si në burg dhe kavie laboratori, por veprimi i saj gati human dhe i dhimbshëm. Vazhdimisht shikonte e habitur qiellin, sikur të ishte në një jerm. E befasuar apo e tronditur, mrekulluar apo e frikësuar, një ndjenjë që s’mund të lexohej dot…
Shimpanzeja, emri i së cilës është Vanilla, kaloi pjesën e hershme të jetës së saj në një laborator kërkimor biomjekësor në Nju Jork, sipas Save the Chimps, një organizatë me bazë në Fort Pierce që pret një vend të shenjtë për shimpanzetë e shpëtuar. Ajo u transferua më vonë në Wildlife Waystation, një strehë e kafshëve në Los Anxhelos, Kaliforni, që u mbyll papritur në vitin 2019, sipas Departamentit të Kalifornisë për Peshku dhe Jetën e Egër.
Kur u mbyll, Vanilja, së bashku me rreth 42 shimpanze të tjera, duhej të strehoheshin, sipas Save the Chimps. Shimpanzetë ishin më të vështira për t’u gjetur shtëpi sesa kafshët e tjera, të cilat përfshinin luanët, tigrat, arinjtë dhe jaguarët, sipas Departamentit të Kalifornisë për Peshkun dhe Jetën e Egër. Kërkimi mjekësor mbi shimpanzetë u shpall i jashtëligjshëm në vitin 2015, kështu që me mbylljen e objekteve kërkimore, hapësira për primatët e shpëtuar u pakësua, tha agjencia.
Por përfundimisht, Vanilla dhe disa nga anëtarët e familjes së saj, duke përfshirë motrën e saj, Shake, fluturuan në të gjithë vendin me një aeroplan FedEx për në Orlando dhe më pas hipën në një gjysmë-kamion të kontrolluar nga klima rreth 120 milje në juglindje për në shenjtëroren Save the Chimps në Fort. Pierce. Pas një periudhe karantine, Vanilja dhe shimpanzetë e tjera u lëshuan në shenjtërore, e cila përfshin një ishull prej 3 hektarësh, sipas organizatës.
Kjo ishte një përvojë e re për Vanilla, e cila e kishte kaluar gjithë jetën e saj në ambiente me “majë kafazi”, tha organizata. Ajo ishte nervoze për të dalë jashtë në fillim, tregon video e shpërndarë nga Save the Chimps. Por mashkulli alfa i grupit të saj, Dwight, hapi krahët dhe “e inkurajoi” atë të hidhej nga një vrimë në mbylljen e tyre dhe në shenjtëroren, tregon video. Ndërsa mbështjell krahët rreth saj, Vanilja mund të shihet duke u kthyer, duke vështruar lart dhe duke hapur gojën e saj “me frikë”. Kamera e ndjek atë teksa eksploron shtëpinë e saj të re, duke parë vazhdimisht lart për të parë sërish qiellin.
“Herën time të parë jashtë, (unë) isha i mahnitur nga qielli i hapur, një pamje që nuk e kisha parë kurrë në jetën time pasi shtëpitë e mia të mëparshme kishin maja të kafazit,” shkruhet në biografinë e Vanilla në faqen e internetit Save the Chimp. “Më pëlqen të eksploroj ishullin dhe të pushoj dhe të kujdesem me familjen time në ishull.”
Njerëzit ndajnë rreth 98% të gjeneve tona me shimpanzetë, sipas Fondit Botëror të Kafshëve të Egra. Ata renditen si të rrezikuar dhe kërcënimi kryesor i tyre është gjuetia pa leje, sipas organizatës.